Бярэзенскі біасферны заповеднік

• Агульная інфармацыя
• Раслінны і жывёльны свет
• Славутасці
• Мэты і задачы
• Карысныя спасылкі

Агульная інфармацыя

Бярэзінскі біясферны запаведнік - найстарэйшы сярод ахоўных аб'ектаў, якія складаюць прыродную спадчыну Беларусі. Створаны 30 студзеня 1925 года як Дзяржаўны паляўнічы запаведнік у Барысаўскай акрузе, з 1959 года функцыянаваў як Бярэзінскі дзяржаўны запаведнік, у 1979 годзе прысвоены статус «біясферны». З 2001 года – дзяржаўная прыродаахоўная ўстанова Бярэзінскі біясферны запаведнік.
Размешчаны на поўначы рэспублікі ў Беларускім Паазер'і, на тэрыторыі Лепельскага і Докшыцкага раёна Віцебскай вобласці, Барысаўскага раёна Мінскай вобласці.
Плошча запаведніка - 85,2 тыс. га. Акрамя запаведнай тэрыторыі ў склад запаведніка ўваходзяць эксперыментальная лесапаляўнiчая гаспадарка «Барсукі» і паляўнічая гаспадарка «Бярэзіна».

Бярэзінскі біясферны запаведнік з'яўляецца унікальным аб'ектам у Цэнтральнай Еўропе, які:

• уключаны ў Сусветную сетку біясферных рэзерватаў Праграмы Юнеска «Чалавек і біясфера» (1979 г.);
• ўключаны ў Еўрапейскую сетку біягенетычных рэзерватаў (1994 г.), у Рамсарскi Спіс водна-балотных угоддзяў міжнароднага значэння (2010 г.);
• узнагароджаны Еўрапейскім Дыпломам прыродаахоўных тэрыторый (1995 г.);
• з'яўляецца членам міжнароднай арганізацыі Wetland Link International (з 2011 г.);
• з'яўляецца партнёрам Еўрапейскага грамадства дзікай прыроды «European Wilderness Society» (з 2014 г.);
• з'яўляецца ключавой арніталагічнай і ключавой батанічнай тэрыторыяй.

Шматгадовы (больш за 90 гадоў) досвед працы ў галіне аховы жывёльнага і расліннага свету, доўгія шэрагі навуковых назіранняў за прыроднымі аб'ектамі маюць неацэнную навуковую значнасць для будучых пакаленняў не толькі нашай рэспублікі, але і ўсёй Еўропы.

Раслінны і жывёльны свет Бярэзінскага біясфернага запаведніка

Бярэзінскі біясферны запаведнік ўключае ў сябе 4 тыпу экасістэм: густыя лясы, рэкі, лугі і гразкія багны. Балоты займаюць каля 60% тэрыторыі запаведніка, з іх больш за 5 тыс. га прыходзіцца на верхавыя балоты. Гэта адзіная прыродная сістэма, якая процідзейнічае назапашванню вуглякіслага газу ў атмасферы і перашкаджае глабальнаму змяненню клімату. Да цяперашняга часу ў натуральным стане захавалася 1348 балот краіны – гэта каля 863 тыс. га. І менавіта Бярэзінскі біясферны запаведнік стаў адным з першых прыродаахоўных тэрыторый, важных для абароны балотных экасістэм Беларусі.
На сённяшні дзень гэтыя першародныя месцы засяляюць:

• 56 відаў млекакормячых, у тым ліку Вялікая еўрапейская пяцёрка – зубр, лось, мядзведзь (тут пражывае трэцяя частка беларускай папуляцыі касалапых), воўк і рысь;
• 234 віду птушак;
• 34 віды рыб;
• 16-17 відаў амфібій і рэптылій

Запаведнік з'яўляецца ідэальным месцам пражывання для многіх жывёл. Важную ролю тэрыторыя запаведніка адыграла ў аднаўленні папуляцыі рачнога бабра, захаванні месцапражыванняў чорнага бусла і беларускай папуляцыі бурага мядзведзя. Усяго ў Беларусі налічваецца каля 100-130 асобін, жывуць яны дзвюма лакальнымі папуляцыямі, адна з якіх знаходзіцца ў Бярэзінскім запаведніку, дзе жыве каля 35 мядзведзяў.
Разнастайнасць прыродных і кліматычных умоў адбілася на багацці расліннага свету. Багатая флора запаведніка налічвае больш за 2 000 відаў раслін, у тым ліку 88 рэдкіх, занесеных у Чырвоную кнігу Беларусі. А таксама: сасудзістых – 822, мохападобных – 216, грыбоў – 464, багавіння – 317, лішайнікаў – 261. Бярэзінскі біясферны запаведнік з'яўляецца таксама асаблівай гідраграфічнай тэрыторыяй: тут праходзіць водападзел басейнаў двух мораў – Балтыйскага і Чорнага, а ў мясцовых балотах бярэ выток самая доўгая рака, на ўсім працягу размешчаная ў Беларусі, адзін з найбуйнейшых прытокаў Дняпра – Бярэзіна, якая і дала назву запаведніку. Бярэзіна з'яўляецца адзінай ракой з запаведным рэжымам у Беларусі, на якой забаронена суднаходства і сплаў лесу. Працягласць ракі Бярэзіна з звілінамі ў межах запаведніка складае 96,4 км, А працягласць Бярэзіны па прамой лініі 51 км. Гідраграфічная сетка рэзервата аб'ядноўвае 69 рэк (іх агульная даўжыня 280 км) і мноства ручаёў. Водныя комплексы Бярэзінскага запаведніка разнастайныя і забяспечваюць багатае развіццё прыбярэжнай і воднай расліннасці. Асаблівую цікавасць уяўляюць азёры: Домжэрыцкае, Ольшчыца, Манец, Плаўна, Палiк, Пострэжскае.

Славутасці Бярэзінскага біясфернага запаведніка

Бярэзінскі біясферны запаведнік – жамчужына Беларускага Паазер'я, адна з найстарэйшых прыродаахоўных тэрыторый самага высокага рангу ў нашай краіне. Адной з галоўных славўтасцяў Бярэзінскі біясфернага запаведніка з'яўляецца Музей прыроды, які створаны з мэтай прапаганды прынцыпаў аховы прыроды, а таксама для блізкага азнаямлення людзей з жывёльным светам. Экспанаты жывёл размяшчаюцца ў трох залах музея, у двух з якіх прадстаўлены экспазіцыі з удзелам млекакормячых, трэці прысвечаны птушкам і рыбам. Усяго там прадстаўлена каля 170 відаў птушак і 20 відаў млекакормячых.
На ўскрайку сасновага бору размясціўся прасторны і сучасны Лясны заапарк, дзе ўтрымліваюцца характэрныя насельнікі запаведнага лесу. Вальеры з дзікімі жывёламі з'яўляюцца аднымi з асноўных аб'ектаў у сістэме экалагічнай асветы насельніцтва. Першым насельнікам вальераў з'яўляецца мядзведзіца Умка. Яна была знойдзена маленькім медзведзянём ў прыдарожнай паласе Лепельскага лясгаса ў 2012 годзе.
У прасторным загоне жыве гігант нашых лясоў – зубр еўрапейскі Валера. Ён часта падыходзіць да людзей, каб павітаць гасцей запаведніка. Па суседстве ў вялікіх загонах пасяліліся невялікая сям'я аленяў, а таксама пара ласёў Ясь і Яніна, прывезеных сюды з Магілёўскага заасада ў 2011 г. У канцы 2012 года ў Лясным заапарку з'явілася рысь еўрапейская па мянушцы Рыся. У асобнай добра абсталяванай шырокай і высокай клетцы жыве пацешная вавёрка. У лясным заапарку знайшлося месца і для птушак насельнікаў запаведніка - драпежных птушак, бусла, таксама ёсць сажалка для лебедзя.

Месца сустрэч навукоўцаў, даследчыкаў і проста неабыякавых да спадчыны Бярэзінскага запаведніка людзей - Дом экалагічнай асветы, размешчаны на цэнтральнай сядзібе Бярэзінскага біясфернага запаведніка, з'яўляецца эколага-асветніцкім аб'ектам на асабліва ахоўнай прыроднай тэрыторыі, які прызначаны для правядзення шырокамаштабнай адукацыйнай і асветніцкай працы ў галіне навакольнага асяроддзя сярод розных слаёў насельніцтва.
Найважнейшыя мэты і задачы дзейнасці Дома экалагічнай асветы гэта:

• павышэнне інфармаванасці грамадства аб праблемах навакольнага асяроддзя і ролі асабліва ахоўных прыродных тэрыторый у іх вырашэнні;
• стварэнне ўмоў, якія спрыяюць набыцці шырокімі пластамі насельніцтва практычных ведаў у галіне навакольнага асяроддзя і рацыянальнага прыродакарыстання.

Экалагічны адукацыйны пункт нацыянальнага ўзроўню для дзяцей, які ўяўляе сабой комплекс з Дома экалагічнай асветы, дзе адпаведным чынам тэхнічна аснашчаны спецыяльныя пакоі для правядзення заняткаў, і 2 экалагічных маршрута са спецыяльна абсталяванымі месцамі назірання за дзікай прыродай, прайсціся па якім прапануецца ўсім дзецям Беларусі. Дадзены праект садзейнiчае экалагічнай адукацыі і выхаванню школьнікаў, якія прыязджаюць у запаведнік з усіх рэгіёнаў Беларусі. Акрамя таго, закліканы стымуляваць цікавасць і беражлівыя адносіны да прыроды.

На тэрыторыі запаведніка ў 2016 годзе адчыніў дзверы першы ў Беларусі цэнтр міфалагічнага турызму. Прагуляцца ноччу па сцежцы міфаў і сустрэць традыцыйнага персанажа запаведніка Балотнiка і яго сяброў-духаў – такая міфічная экскурсія захапляе не толькі дзяцей, але і дарослых. Яшчэ адным месцам прыцягнення турыстаў з'яўляецца міфалагічны музей, дзе можна здзейсніць «падарожжа» па Сусветным дрэве.
Акрамя таго! Бярэзінскі біясферны запаведнік прапануе сваім гасцям экалагічныя сцежкі, байдарачныя туры, веласіпедныя маршруты, конныя прагулкі, а таксама экскурсіі ў дзікую прыроду.

Мэты і задачы Бярэзінскага біясфернага запаведніка

Дзяржаўная прыродаахоўная ўстанова Бярэзінскі біясферны запаведнік створана ў мэтах кіравання размешчаным на яго тэрыторыі прыродным комплексам, а таксама з мэтай захавання ў натуральным стане прыродных комплексаў і аб'ектаў, вывучэння генетычнага фонду жывёльнага і расліннага свету, тыповых і унікальных экалагічных сістэм і ландшафтаў, стварэння ўмоў для забеспячэння натуральнага плыні прыродных працэсаў.

Асноўныя мэты і задачы Бярэзінскага біясфернага запаведніка:

• забеспячэнне ўмоў захавання ў натуральным стане прыродных комплексаў і аб'ектаў, якія знаходзяцца на яго тэрыторыі;
• арганізацыя выканання прыродаахоўных мерапрыемстваў на асабліва ахоўных прыродных тэрыторыях і забеспячэнне выканання ўстаноўленага рэжыму яе аховы і выкарыстання;
• арганізацыя і правядзенне навукова-даследчых работ;
• арганізацыя маніторынгу навакольнага асяроддзя;
• садзейнічанне ў падрыхтоўцы навуковых кадраў і спецыялістаў у галіне аховы навакольнага асяроддзя;
• экалагічная адукацыя, асвета, выхаванне насельніцтва і прапаганда аховы навакольнага асяроддзя;
• захаванне гiстарычнага прыроднага комплексу, які склаўся з ландшафту і генетычнага фонду расліннага і жывёльнага свету;
• распрацоўка і ўкараненне ў практыку навуковых метадаў аховы прыроды і прыродакарыстання;
• захаванне культурнай спадчыны (аб'ектаў этнаграфіі, археалогіі, гісторыі і інш.);
• арганізацыя навукова-абгрунтаванага экатурызму.

Карысныя спасылкі

Дадатковая інфармацыя аб Нацыянальных парках Беларусі.