Помнік Э. Ажэшка

Сярод найстарэйшых помнікаў, што захаваліся ў Гродне, вылучаецца бюст славутай гродзенскай пісьменніцы Элізы Ажэшкі. Ініцыятарам стварэння помніка ў 1923 годзе стаў Гродзенскі магістрат. Конкурс на лепшы праект выйграў выпускнік Варшаўскай акадэміі мастацтваў Рамуальд Зерых, з якім быў заключаны дагавор на выраб помніка.

Праект і матэрыялы для помніка

Згодна з задумай скульптара, помнік складаўся з цокаля, усталяванага на прыступках, і бюста пісьменніцы з надпісам і дэкаратыўнымі элементамі. Для яго вырабу былі абраны трывалыя і даўгавечныя матэрыялы: цокаль і прыступкі павінны былі быць зроблены з шчытлавецкага пясчаніку, а бюст — адліты з бронзы. Вышыня цокаля з пастаментам дасягала 4 метраў, а сам бюст меў памер каля 110 см.

Барэльефы і сімвалізм

Адзін з ключавых элементаў помніка — бронзавыя барэльефы, размешчаныя на першым ярусе цокаля. Тры з іх адлюстроўвалі сцэны са знакамітага рамана Элізы Ажэшкі «Над Нёманам», а чацвёрты, размешчаны на франтальнай частцы, ілюстраваў раман «Ad astra». Гэтыя дэталі падкрэслівалі значнасць пісьменніцы і яе ўнёсак у польскую і беларускую літаратуру.

Адкрыццё помніка

Помнік быў усталяваны ў скверы на плошчы Тэатральнай (цяпер частка гарадскога парку). Урачыстае адкрыццё і асвячэнне адбылося 20 кастрычніка 1929 года. На мерапрыемстве прысутнічалі прадстаўнікі ўлады, інтэлігенцыя і жыхары Гродна, якія высока цанілі творчасць пісьменніцы.

Лёс помніка ў гады вайны

Падчас Вялікай Айчыннай вайны помнік быў перанесены на гарадскія могілкі. Паводле адной з версій, яго схавалі мясцовыя жыхары, каб захаваць ад знішчэння. Паводле іншай — нямецкія акупанты скінулі бюст з пастамента і вывезлі на могілкі.

Аднаўленне і новае месца

5 чэрвеня 1947 года гарадскі Савет прыняў рашэнне аб аднаўленні помніка і выдзяленні сродкаў на яго рэканструкцыю. Аднак усталяваны ён быў ужо ў іншым месцы — у скверы на перакрыжаванні вуліц Ажэшкі і Тэлеграфнай. Адноўлены помнік быў урачыста адкрыты ў канцы жніўня 1947 года на галоўнай вуліцы Гродна, якая носіць імя пісьменніцы. Бюст з шэрага паліраванага граніту быў усталяваны на складаным шматступеньчатым пастаменце вышынёй 2,85 м з надпісам на польскай мове: «Elizie Orzeszkowej».

Эліза Ажэшка — выбітная пісьменніца

Эліза Ажэшка (Eliza Orzeszkowa) — вядомая польскамоўная пісьменніца і грамадскі дзеяч. Яе творчасць адыграла важную ролю ў развіцці беларускай і польскай літаратуры. Адным з самых знакамітых твораў з’яўляецца раман «Над Нёманам», дзе пісьменніца ярка апісала жыццё і традыцыі беларускіх сялян.

Экскурсіі па Гродне: маршрут па слядах Элізы Ажэшкі

Помнік Элізе Ажэшцы — важны аб'ект экскурсійных маршрутаў па Гродне. Турысты могуць наведаць не толькі манумент, але і дом-музей пісьменніцы, размешчаны на вуліцы Ажэшкі. Экскурсія ў Гродна з Мінска дазволіць пазнаёміцца з мясцінамі, звязанымі з жыццём і творчасцю славутай пісьменніцы: Экскурсія «Каралеўскі горад Гродна»