Аршанская царква Святога Іллі

Ільінская царква — унікальны праваслаўны храм у Оршы (Віцебская вобласць, Беларусь), размешчаны на левым беразе Дняпра, у гістарычным раёне «Задняпроўе». Святыня ўключана ў Рэестр культурных каштоўнасцяў Рэспублікі Беларусь і ахоўваецца дзяржавай. Гэты старажытны храм мае багатую гісторыю, звязаную з праваслаўнымі традыцыямі і лёсам горада.

Заснаванне храма: легенда і гісторыя

Паводле падання, Ільінская царква была адноўлена ў 1460 годзе польскім каралём Казімірам Ягелончыкам у гонар цудоўнага выратавання яго жонкі Лізаветы ад утаплення ў дзень памяці святога прарока Іллі. Аднак гістарычныя крыніцы сведчаць, што храм існаваў раней, але быў знішчаны пажарам у 1447 годзе.

Выпрабаванні і адраджэнні

За многія стагоддзі царква шматкроць гарэла, але кожны раз яе аднаўлялі. Нягледзячы на знаходжанне Оршы ў складзе Рэчы Паспалітай, храм заставаўся праваслаўным і выкарыстоўваўся як могілкавая царква ў прыгараднай Ільінскай слабадзе. У 1706 годзе тут маліўся расійскі цар Пётр I, просячы перамогі над шведамі.

Будаўніцтва новага храма

У 1824 годзе чарговы пажар знішчыў царкву, пасля чаго побач была пабудавана Уведзенская могілкавая царква. У 1842 годзе на месцы Ільінскага храма ўзвялі новы, які 9 ліпеня асвяціў магілёўскі архіепіскап Смарагд. У 1850 годзе побач з'явілася цёплая царква ў гонар вялікамучаніцы Сафіі.

Пажар і аднаўленне

3 мая 1894 года два храмы былі знішчаны пажарам. У 1895—1898 гадах з дапамогай Святога Сінода і ахвяраванняў царква была адноўлена, але ўжо з каменя. Гэты храм захаваўся да нашых дзён.

Роля царквы ў XX стагоддзі

На пачатку XX стагоддзя храм быў важным духоўным цэнтрам. Недалёка ад яго знаходзілася пераправа праз Дняпро, дзе праходзілі кірмашы. У 1920–30-х гадах царква заставалася ў руках праваслаўнага духавенства, нягледзячы на савецкія рэпрэсіі. У 1937 годзе яе закрылі, а богаслужэнні праводзіліся таемна ў прыватных дамах.

Адраджэнне пасля вайны

Пасля Другой сусветнай вайны храм не закрываўся цалкам і з 1961 па 1990 гады быў адзіным дзеючым храмам у Оршы, дзе службы праходзілі нерэгулярна. Да 1995 года ён меў статус кафедральнага сабора.

Сучаснае жыццё храма

У 1996 годзе пры храме з’явілася манаскае сястрынства, а ў 1997 годзе быў адкрыты Успенскі жаночы манастыр. Аднак аднавіць абіцель на гістарычным месцы 1631 года заснавання аказалася немагчыма, бо тэрыторыя была забудоўная школай, дзіцячым садам і жылымі дамамі.