Шчорсаўскi палацава-паркавы комплекс
Замовіць экскурсіюПалацава-паркавы комплекс у Шчорсах або, як яго называюць Палац Храптовічаў, з”яўляецца помнікам архітэктуры і садова-паркавага мастацтва другой паловы 18 - пачатку 19 стагоддзяў. На жаль, да нашых дзён ён захаваўся толькі часткова.
У канцы XVIII стагоддзя канцлер Вялікага княства Літоўскага граф Ёахім Літавор Храптовіч вырашыў пабудаваць у сваім маёнтку Шчорсы палацава-паркавы ансамбль у стылі французскага класіцызму эпохі Людовіка XV. Ўвасобіць яго задумку ў жыццё ўзяліся адны з лепшых еўрапейскіх майстроў таго часу: італьянцы Джузэпэ Сака і Карла Спампані, а таксама француз Якуб Габрыэль.
Палац Храптовічаў , пабудаваны ў 1776 годзе, адразу стаў цэнтрам сядзібы беларускіх магнатаў. Ён уяўляў сабой аднапавярховы будынак з двух”яруснай цэнтральнай часткай. Вакол палаца раскінуўся маляўнічы парк плошчай больш за 40 гектараў з сістэмай штучных азёр. Побач у Т-вобразным будынку з шасцiкалонным порцікам перад цэнтральным вадаёмам знаходзіўся дом кіраўніка маёнткам. Асобна стаяў будынак бібліятэкі, дзе было звыш 20 тысяч кніг на розных мовах, геаграфічных карт Беларусі, Літвы і Польшчы, унікальных гістарычных дакументаў. Папрацаваць у гэтай бібліятэцы прыязджалі ў розны час паэты А.Міцкевіч, В.Сырокомля, Я.Чачот, а таксама гісторыкі И.Лелевель, И.Данiловiч, М.Малiноўскi.
Ёахім Літавор Храптовіч быў не толькі гарачым бібліяфілам, але і руплівым гаспадаром. У Шчорсах амаль на 100 гадоў раней, чым у дзяржаве, графам было фактычна адменена прыгоннае права. У маёнтку выраблялі фурманкі, колы, займаліся жывёлагадоўляй, а таксама ўпершыню ў Беларусі ўвялі севазварот. Тутэйшыя месцы славіліся смачным півам і хлебам, якія пастаўлялі ў Прусію. За тавар з маёнтка Храптовічаў традыцыйна давалі цэны значна вышэй біржавых. Менавіта ў Шчорсаўскай сыраварнi, дзе працавалі швейцарскія майстры, вырабляліся лепшыя ў Мінскай губерні сарты сыроў, якія затым адпраўлялі ў Пецярбург. На сажалках было наладжана рыбаводства, а ў маёнтку працавалі броварны завод, алейня, прадпрыемствы па вытворчасці цэглы, касцяной мукі для ўгнаення глебы і дрэнажных труб. Былі ў Шчорсах вадзяная лесапільня, тры млыны, адкуль гандляры-аптавікі адпраўлялі муку ў розныя гарады Расіі. Пазней на Нёмане збудавалі верф, на якой будавалі невялікія суда. Для гаспадарчых майстэрняў ў другой палове ХIХ стагоддзя ў кіламетры ад палацава-паркавага ансамбля была створана так званая «Мураванка Храптовічаў» (гаспадарчы двор).
У гады Першай сусветнай вайны палац згарэў і ўжо не быў адноўлены. На працягу ўсяго ХХ стагоддзя маёнтак паступова прыходзіў ў заняпад. Гаспадарчыя пабудовы былі аддадзены ў валоданне мясцовага калгасу. Сёння ў некалькіх ацалелых памяшканнях былога маёнтка размяшчаецца мясцовая адміністрацыя, адзiн будынак адведзены пад дзіцячы сад. У будынку бібліятэкі раней размяшчалася школа, потым працавалі мастацкія майстэрні, а цяпер будынак пустуе і паступова руйнуецца. Англійская пейзажны парк плошчай 40 гектараў, дзе калісьці расло больш за 200 відаў раслін, сёння нагадвае дзікі лес. Каскадная сістэма сажалак выглядае як шэраг балот ненатуральнай прамавугольнай формы.
раскрыць увесь тэкст