Форт № 2

Форт №2 — адзін з найбольш значных і добра захаваных фартыфікацыйных аб’ектаў у складзе Гродзенскай крэпасці, збудаваны на мяжы XIX–XX стагоддзяў. Ён размешчаны ў заходняй частцы Гродзенскай вобласці, насупраць вёскі Наумавічы, паблізу Аўгустоўскага канала і дарогі на Сапоцкін. Гэты абарончы аб’ект з’яўляецца тыповым прыкладам познеімперскай ваенна-інжынернай архітэктуры і сёння ўяўляе сабой важны гістарычны помнік.

Месца рэгулярна наведваюць турысты ў межах экскурсій па Беларусі, асабліва папулярныя экскурсіі з аглядам форта сярод школьнікаў, студэнтаў, гісторыкаў, аматараў ваеннай архітэктуры. Дзякуючы зручнаму размяшчэнню і транспартнай даступнасці, можна забраніраваць экскурсію з Мінска.

Гісторыя стварэння

Ідэя будаўніцтва ўмацаванай лініі вакол Гродна узнікла яшчэ ў 1807 годзе, аднак рэалізавана яна была толькі ў 1880-х гадах, калі пачалася актыўная распрацоўка планаў і будаўніцтва Гродзенскай крэпасці. Крэпасць павінна была стаць апорным пунктам на заходніх межах Расійскай імперыі. Праект прадугледжваў стварэнне 13 фортаў, кожны з якіх размяшчаўся на стратэгічна важных узвышшах вакол горада.

Форт №2 будаваўся з улікам магчымай працяглай аблогі. Кіраўніцтва будаўнічымі працамі ажыццяўлялі як вайсковыя, так і грамадзянскія інжынеры. Падчас Першай сусветнай вайны ўмацаванні былі дадаткова мадэрнізаваныя, асабліва напярэдадні наступлення нямецкай арміі. У жніўні 1915 года, пры адступленні рускіх войскаў, форт быў узарваны, каб не дапусціць яго захопу.

Падчас Другой сусветнай вайны форт апынуўся ў эпіцэнтры трагічных падзей: з 1941 па 1943 гады тут адбываліся масавыя расстрэлы мірнага насельніцтва, арганізаваныя нацыстамі. Пасля вайны на месцы расстрэлаў быў усталяваны помнік ахвярам фашызму — скульптура «Смуткуючая маці», якая сімвалізуе агульны боль беларускага народа.

Архітэктура форта

Форт №2 быў узведзены паводле канонаў познеімперскай фартыфікацыі з разлікам на магутную абарону. Цэнтральны фасад збудавання дасягаў 150 метраў у даўжыню, сцены мелі таўшчыню каля 2 метраў і былі выкананы з бетону з выкарыстаннем цаглянай муроўкі. Асноўны аб’ём хаваўся пад зямлянымі насыпамі, што забяспечвала абарону ад артылерыйскага абстрэлу і маскіроўку на мясцовасці.

З фасаднага боку форт уяўляў сабой умацаваную платформу з бетоннымі лесвіцамі, якія вялі да лініі абароны. Унутраныя двары форта былі абкружаны зямлянымі валамі і кольцамі калючага дроту. У перыяд з 1939 па 1941 гады форт быў уключаны ў склад Гродзенскага ўмацаванага раёна і адаптаваны пад патрэбы 9-га кулямётна-артылерыйскага батальёна. Тут размяшчаліся байніцы, склады і артылерыйскія казематы.

Нягледзячы на частковае разбурэнне, многія элементы архітэктуры захаваліся да нашых дзён, і на экскурсіі з аглядам форта турысты могуць на свае вочы ўбачыць інжынерныя рашэнні стогадовай даўніны.

Экскурсіі з аглядам форта

Форт №2 уваходзіць у пералік ключавых аб’ектаў, якія наведваюць у межах экскурсій па Беларусі, асабліва ў Гродзенскім рэгіёне. Экскурсіі праводзяцца як для арганізаваных груп, так і для індывідуальных турыстаў. У маршруты ўключаецца агляд унутранага двара форта, прагулянка па зямляных валах, наведванне мемарыяла ахвярам фашызму і аповед экскурсавода пра гістарычныя падзеі, звязаныя з дзвюма сусветнымі войнамі.

Можна забраніраваць экскурсію з аглядам форта №2 на нашым сайце. Даступныя аўтобусныя экскурсіі з Мінска — звычайна яны ўключаюць не толькі форт, але і іншыя славутасці Гродзенскага краю: Аўгустоўскі канал, Сапоцкінскі касцёл Узнясення Дзевы Марыі, Стары замак і Новы замак.

Экскурсаводы расказваюць пра тактыку абароны форта, лёсы салдат, якія ўдзельнічалі ў баях, і пра мірных жыхароў, што сталі ахвярамі вайны. Гэта робіць наведванне форта не проста прагулкай, а сапраўдным урокам гісторыі пад адкрытым небам.