Форт №5

«Форт №5» — гэта выдатны аб’ект вайсковай гісторыі і фартыфікацыйнага мастацтва, размешчаны ў мікрараёне Аркадыя горада Брэста. Ён з’яўляецца часткай Брэсцкай крэпасці і адным з найбольш захаваных яе фартоў. Пабудаваны напрыканцы XIX стагоддзя, форт сёння служыць не толькі гісторыка-культурным помнікам, але і паўнацэнным музейным аб’ектам, што прыцягвае турысцяў з усёй Беларусі і з-за мяжы. Дзякуючы прадуманай інфраструктуры і насычанай музейнай экспазіцыі, форт актыўна ўключаецца ў экскурсіі па Беларусі, у тым ліку ў межах экскурсій з Мінска. Гэта месца, дзе ажывае гісторыя, і кожны наведвальнік можа адчуць атмасферу мінулых часоў.

У 1995 годзе Форт №5 быў афіцыйна ўключаны ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Рэспублікі Беларусь і аднесены да другой катэгорыі значнасці. Яго дзейнасць курыруе дзяржаўная ўстанова культуры «Музей вайны — тэрыторыя міру». Сёння форт адкрыты для наведванняў, і кожны ахвотны можа забраніраваць экскурсію з аглядам гэтага ўнікальнага збудавання.

Гісторыя стварэння

Форт быў закладзены напрыканцы XIX стагоддзя як частка кальцавой абароннай сістэмы Брэсцка-Літоўскай крэпасці — аднаго з найбольш магутных абаронных комплексаў Расійскай імперыі. Неабходнасць у яго будаўніцтве была выклікана ўмацаваннем заходніх межаў імперыі на фоне нарастальнай напружанасці ў Еўропе. У структуру комплексу ўваходзіла мноства фартоў, і Форт №5 стаў адным з ключавых аб’ектаў абароны на заходнім кірунку.

Форт быў разлічаны на размяшчэнне артылерыі, баявых разлікаў, інжынерных службаў і меў аўтаномныя элементы вадоснабжэння і захоўвання боепрыпасаў. Асаблівая ўвага надавалася абароне ад мінаў і маскіроўцы. Пасля Першай сусветнай вайны ён часова страціў вайсковае значэнне, але захаваўся ў добрым стане і падчас Другой сусветнай вайны зноў апынуўся ў эпіцэнтры падзей. Сёння архіўныя дакументы, знойдзеныя рэліквіі і фотаматэрыялы распавядаюць пра яго гісторыю, будаўніцтва, лёс салдат брэсцкага гарнізона і ролю форта ў гісторыі рэгіёна.

Архітэктура форта

Архітэктурны выгляд Форта №5 уяўляе сабой класічны прыклад позняга фартыфікацыйнага дойлідства: бетонныя капанір, палукапанір, бастыён, горжыя, траверсы і падземныя патэрны (галерэі). Усе элементы ствараліся з улікам артылерыйскай пагрозы, міннай небяспекі і неабходнасці аўтаномнай абароны.

Асаблівую каштоўнасць мае музейная экспазіцыя, разгорнутая як унутры форта, так і на прылеглай тэрыторыі. На адкрытай пляцоўцы ўзбраення наведвальнікам прадстаўлены дзевяць савецкіх артылерыйскіх гармат часоў Вялікай Айчыннай вайны і бранятранспарцёр БТР-60 1960-х гадоў, перададзеныя Міністэрствам абароны і МУС Рэспублікі Беларусь. Гэтыя экспанаты даюць уяўленне пра развіццё ваеннай тэхнікі ў XX стагоддзі.

Унутраныя залы ўключаюць выставу «Заходні фарпост Айчыны», якая распавядае пра гісторыю будаўніцтва фартоў Брэсцкай крэпасці, лёсы вайсковых інжынераў і гарнізона канца XIX – пачатку XX стагоддзя. Падземныя праходы і казематы, у якіх адчуваецца дух ваеннай эпохі, робяць агляд асабліва атмасферным і захапляльным.

Экскурсіі з аглядам форта

Экскурсійная дзейнасць на тэрыторыі форта арганізаваная прафесійна: тут працуюць чатыры навуковыя супрацоўнікі з вышэйшай гістарычнай адукацыяй і вопытны гід-перакладчык, які валодае англійскай мовай. Гэта робіць аб’ект цікавым як для мясцовых турысцяў, так і для замежных гасцей.

Найбольш папулярнай з’яўляецца экскурсія «Я, 5 форт, сведчу». Падчас гэтай экскурсіі ўдзельнікі змогуць: даведацца пра будаўніцтва Брэсцкай крэпасці і гісторыю самога форта, пачуць біяграфіі ваенных інжынераў, што прымалі ўдзел у стварэнні ўмацаванняў, агледзець часовую фотавыставу «Заходні фарпост Айчыны», вывучыць калекцыю артылерыйскага ўзбраення пад адкрытым небам, прайсціся па падземных галерэях, капанірах, бастыёнах і іншых абаронных збудаваннях.

Экскурсія суправаджаецца расповедамі пра жыццё вайскоўцаў, выкарыстанне форта ў розныя гістарычныя перыяды і фактах, якія немагчыма знайсці ў звычайных падарожных даведніках. Можна забраніраваць экскурсію з аглядам загадзя. Гэта цудоўная магчымасць уключыць Форт №5 у праграму экскурсіі па Беларусі.