Мазыр

Мазыр - адміністрацыйны цэнтр Мазырскага раёна Гомельскай вобласці. Горад размешчаны на рацэ Прыпяць у 294 км ад г. Мінск, у 144 км ад г. Гомель. Недалёка ад Мазыра праходзіць адна з галоўных дарог Беларусі М10 (Мяжа РФ (Селішча) - Гомель - Кобрын), а таксама праз горад праходзяць дарогі Р31 (Бабруйск - Мазыр - мяжа Украіны (Новая Рудня), Р35 (Калінкавічы - Брагін - Камарын - мяжа Украіны (Камарын) і Р36 (Мазыр - Лельчыцы - Мілошавіча - мяжа Украіны (Глушкавічы). Таксама праз горад праходзіць чыгунка лініі Калінкавічы - Славечна.

Мазыр - адзін з самых старажытных гарадоў Беларусі . Упершыню ў пісьмовых крыніцах ён згадваецца ў 1155 годзе, калі князь Юрый Даўгарукі перадаў гэтую зямлю князю Святаславу Алегавічу. У той час горад уваходзіў у склад Тураўскага княства , які у сваю чаргу падпарадкоўваўся Кіеву. Аднак, калі Тураў стаў незалежным, Мазыр застаўся пад уладай князёў кіеўскіх. Далей у XIV стагоддзі гэтая зямля пераходзіць да Вялікага княства Літоўскага. Летапісныя тэксты паведамляюць, што першасна Мазыр ўяўляў сабой звычайнае славянскае паселішча з умацаваным цэнтрам і пасадам. Але ўжо ў пачатку XVI стагоддзі з'яўляюцца згадкі драўлянага замка і царквы. Вядома, што ў замку было пяць вежаў, а акружаны ён быў ровам і валам.

Мазыр часта перажываў напады з боку крымскіх татараў, бо знаходзіўся на іх шляху. У 1497 годзе ім удалося прайсці ў горад і разрабаваць яго. Тое ж здарылася ў 1508, 1521 і 1534 гадах, аднак і жыхары не заставаліся ў даўгу. Легенды паведамляюць нам пра смелых ваяводаў, якія атрымлівалі перамогі над татарамі. Вядома, што ў 1508 годзе Мазыр ператвараецца ў рэзідэнцыю мяцежнага князя Міхаіла Глінскага , якога тут падтрымала шляхта. Варта таксама адзначыць, што гэты горад ніколі не перадаваўся ў прыватнае валоданне, а ў 1577 г. атрымаў герб і права на самакіраванне. Магдэбургскае права было падаравана вядомым Стэфанам Баторыем.

Самы трагічны перыяд існавання Мазыра звязаны з войнамі Рэчы Паспалітай і Расійскага дзяржавы. Тады на гэтую зямлю прыйшлі казакі пад кіраўніцтвам палкоўніка Міхненка, якому ўдалося ўмацаваць свой атрад мясцовымі жыхарамі. Аднак штурмаваць замак прыйшоў гетман Януш Радзівіл, якому ўдалося знайсці слабое месца і цалкам падавіць паўстанне. Амаль усе паўстанцы загінулі ў баі, а кіраўніку прызначылі пакаранне праз адсячэнне галавы. Пасля такіх падзей замак як фартыфікацыйны будынак больш не існаваў.

Пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай ў 1793 году Мазырская зямля пераходзіць у склад Расійскай імперыі . Напалеонаўскія войны не закранулі гэтую тэрыторыю, аднак у горадзе размяшчаўся рэзервовы корпус Эртэля, салдаты якога размясціліся ў дамах гараджан. Актыўны ўдзел прынялі мазырчане ў паўстаннях 1830-31 гг. і 1863 года. У першым быў сабраны атрад з мясцовых жыхароў, які неўзабаве з-за адсутнасці агульнага плана быў разгромлены. У 1863 г. наватарскія ідэі захапілі розумы вучняў Мазырскай гімназіі. Аднак сюды быў дасланы батальён Віцебскага пяхотнага палка, які ўвёў і падтрымліваў ваеннае становішча.

XX стагоддзе таксама было напоўнена падзеямі. Палітычныя падзеі Расіі знаходзілі сваё адлюстраванне ў жыцці мясцовых жыхароў. Так, у Мазыры дзейнічала арганізацыя Палескага камітэта РСДРП , якая праявіла асаблівую актыўнасць падчас рэвалюцыі 1905-1907 гг. Гэта былі самыя буйныя выступы на тэрыторыі Беларусі. Цэлых 9 дзён праіснавала «Мазырская рэспубліка», пакуль сюды не прыйшлі войскі. Усе члены камітэта былі схоплены і асуджаны на ссылку ў Сібір. Падчас усталявання савецкай улады жыхары мазырскіх зямель перажылі дзейнасць на сваёй тэрыторыі войскаў Пятлюры, полькіх войскаў і атрадаў Булак-Балаховіча. Цяжка прыйшлося жыхарам і падчас акупацыі нямецкімі войскамі. А з 1954 года Мазыр стаў раённым цэнтрам Гомельскай вобласці.

Сёння Мазыр - індустрыяльная сталіца Палесся, даволі буйны горад і прывабны турыстычны цэнтр. Маляўнічыя пейзажы пагорыстай мясцовасці і адной з самых буйных рэк Беларусі прыцягваюць гасцей у гэты выдатны горад. Шмат увагі тут надаюць адукацыі, развіццю спорту і культуры. У горадзе працуе педагагічны універсітэт, які ўжо адзначыў сваё 70-годдзе. Пры гэтым Мазыр працягвае расці: будуюцца жылыя дамы, спартыўна-аздараўленчыя збудаванні, культурныя арганізацыі, розныя пляцоўкі.

Мазыр - адзін з сапраўдных культурных цэнтраў краіны, ён размешчаны на пагорыстай мясцовасці на беразе ракі Прыпяць. Яго размяшчэнне ў большай ступені вызначыла гістарычнае развіццё, а гэта ў сваю чаргу паўплывала на турыстычны патэнцыял. Гэты горад прывабны не толькі выдатнымі прыроднымі відамі і помнікамі, але і незвычайнымі славутасцямі, знакамітымі выхадцамі і развітой інфраструктурай. Прыехаць сюды - выдатны спосаб акунуцца ў жыццё беларускага Палесся і весела правесці час.

Адной з самых цікавых славутасцяў з'яўляецца Замкавая гара . Летапісныя крыніцы паведамляюць, што ў Мазыры быў буйны і добра ўмацаваны замак. На жаль, пабудовы таго часу не захаваліся. Але пры гэтым кожны госць можа ўбачыць узноўлены драўляны замак. Канструкцыю збудавалі да 850-годдзя горада, і сёння яна карыстаецца вялікай папулярнасцю сярод турыстаў. Яшчэ адным архітэктурным помнікам з'яўляецца будынак павятовай бальніцы пачатку ХХ стагоддзя. Цяпер ен закінуты, але вытанчанае афармленне вонкавага выгляду прыцягвае ўвагу. Першапачаткова тут быў асабняк аднаго з жыхароў, які нават не планаваў зрабіць ўнутры дом міласэрнасці. Аднак гісторыя распарадзілася па-свойму. Гэта упадабанае месца даследчыкаў і проста аматараў таямнічых месцаў.

Рэлігійныя будынкі прадстаўлены цэрквамі і касцёламі. Самым старажытным архітэктурным помнікам з'яўляецца былы манастыр цыстэрцыянаў , заснаваны ў XVII стагоддзі. У больш позні час былі пабудаваны храм Святога Міхаіла і жаночы манастыр. Многае з рэліквій было згублена, манастыры зачыняліся, перадаваліся праваслаўным. Сёння дзейнічае толькі касцел Святога Міхаіла, які здзіўляе сваімі велічным знешнім выглядам. Амаль аднагодкам манастыра з'яўляецца кафедральны сабор Міхаіла Архангела , які таксама перажыў напоўненую падзеямі гісторыю: быў турмой НКВД, бальніцай. Сёння гэта дзейсны храм, унутры якога размясціўся адзіны ў краіне храм-музей палітычных рэпрэсіі. Варта таксама адзначыць Свята-Нікольскую і Георгіеўскай цэрквы . Першая была пабудавана ў пачатку ХХ стагоддзя на месцы драўлянага храма, а Георгіеўская - больш сучасная царква, якая зроблена па ўсіх канонах праваслаўя.

Каб бліжэй пазнаёміцца з гісторыяй горада, неабходна наведаць мясцовыя музеі. Галоўным сярод іх з'яўляецца краязнаўчы. Адкрыў свае дзверы для першых наведвальнікаў ён у 1949 годзе. Сёння гэта сапраўдны культурны цэнтр, які гатовы прапанаваць самыя розныя экспазіцыі. Філіяламі яго з'яўляюцца не менш цікавыя музей Пушкара , «Мазырскі замак» і музей народнай культуры «Палеская веда» . Сярод іх асаблівай увагі заслугоўвае музей Пушкара. Яго назва ідзе ад прозвішча вядомага дзеяча Мікалая Мікітавіча Пушкара, які не будучы нават беларусам праславіўся як мясцовы майстар-кераміст. Яго лёс варты напісання кнігі: нарадзіўся ў Расіі, прайшоў навучанне ў калоніі А. Макаранка, а затым яго чакала мастацкае вучылішча. У час Вялікай Айчыннай вайны Мікалай быў кантужаны, патрапіў у палон, пасля прайшоў канцлагеры. У выніку разам з жонкай пераехаў у Мазыр, дзе і захапіўся прафесійна вырабамі з керамікі. У музеі прадстаўлены ўсе перыяды жыцця гэтага чалавека, а таксама яго працы.

Ёсць у Мазыры помнікі прысвечаныя Вялікай Айчыннай вайне, у тым ліку «Курган славы» , а таксама скульптура ахвярам Чарнобыльскай трагедыі. Упадабанай тэмай мясцовых скульптараў з'яўляюцца бюсты, якіх дастатковую колькасць па ўсім горадзе. Напрыклад, бюст П. Чапаева, якіх па ўсёй Беларусі толькі тры, і В. Харужай. Яшчэ ў Мазыры ёсць адна асаблівасць: на яго тэрыторыі катаецца трамвай. У яго толькі адна лінія, але яна доўжыцца больш за 20 кіламетраў. Сярод прыродных помнікаў варта адзначыць заказнік «Мазырскія яры» . Створаны ён быў у 1986 годзе і вядомы ў першую чаргу сваім унікальным рэльефам. Асаблівую атмасферу яму надае тое, што заказнік часткова знаходзіцца ў межах горада, а некаторыя вуліцы праходзяць прама па дне яраў. А вось у зімовы час турыстаў у першую чаргу прыцягвае мазырскі гарналыжны комлпексе, дзе можна не толькі пакатацца па схіле, але і культурна правесці час.

Мазыр - сучасны горад, дзе для кожнага турыста знойдзецца цікавае месца. Адпачыць, набрацца сіл і атрымаць новыя ўражанні - вось, што прыцягвае сюды гасцей з розных гарадоў і краін. Зручнае геаграфічнае становішча, наяўнасць развітой інфраструктуры робяць гэты горад яшчэ больш папулярным.