Масты

Масты – адміністрацыйны цэнтр Мастоўскага раёна Гродзенскай вобласці. Горад размешчаны ў 254 км ад г. Мінск і ў 60 км ад г. Гродна на рацэ Нёман. Праз тэрыторыю Мастоў праходзіць чыгунка, станцыя адносіцца да ліній «Ліда – Масты», «Масты – Гродна» і «Масты – Ваўкавыск-Цэнтральны». Таксама праз горад праходзяць дарогі Р41 (Слонім – Масты – Скідаль – мяжа Літоўскай Рэспублікі (Парэчча), Р50 (Масты – Зэльва – Ружаны) і Р100 (Масты – Вялікая Бераставіца).

Першая згадка гэтага месца ў пісьмовых крыніцах адносіцца да 1486 года. Да гэтага часу тут ужо існавала мястэчка, якое з'яўлялася цэнтрам воласці Гродзенскага павета. Гэта было даволі вялікае паселішча, праз яго праходзілі важныя гандлёвыя шляхі, што ўплывала на хуткае эканамічнае развіццё. Да іх адносяцца водная дарога па рацэ Нёман і сухапутная з Брэста ў Вільню. Нёман у той час гуляў важную ролю ў жыцці гараджан. Масты былі падзелены ім на дзве часткі: левабярэжную і правабярэжную. Рынак размяшчаўся на правым баку ракі і быў даволі рознабаковым. У 1539 годзе тут па ініцыятыве Боны Сфорцы з'явіўся касцёл.

Каралеўскія граматы XVII стагоддзя сведчаць аб тым, што тут дзейнічалі абмежаваныя гарадскія вольнасці. Напрыклад, па Грамаце 1633 года дазваляюць праводзіць таргі кожны тыдзень, а кірмашу кожны год. Да XVII стагоддзю Масты сталі цэнтрам павета, дзе пражывала больш за 100 сем'яў. Большасць жыхароў займаліся сельскай гаспадаркай, а таксама сплавам лесу, які адпраўлялі да самага Кенігсберга. Па прывілею 1738 гады ад біскупа Міхаіла Яна Зянковіча мясцовыя габрэі атрымалі права аднавіць сваю малельню, якая пацярпела ад пажару.

Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай ў 1795 годзе Масты ўвайшлі ў склад Расійскага дзяржавы. На тэрыторыі Заходняй Беларусі, да якой і адносілася гэтая мясцовасць, магдэбургскае права было адменена, і насельніцтва пазбавілася пэўных правоў. Мяшчане былі вымушаныя плаціць усё павіннасці, якія былі характэрныя для прыгонных сялян. Уладальнікамі мястэчка ў розны час былі віцэ-губернатар Волкаў, саветнік Літке, Шевалье Далье, інспектар Мураўёў і іншя прадстаўнікі Расійскай імперыі. У сярэдзіне XIX стагоддзя тут былі царква, дзве сінагогі, малітоўныя дамы габрэяў, народнае вучылішча, крамы і заезныя двары. Недалёка ў сядзібе актыўна развівалася прадпрыемства па вінакурных справах. У той жа час узнікла патрэба ў будаўніцтве суднаверфі і далейшага развіцця апрацоўкі лесу. На тэрыторыі мястэчка адкрываюцца розныя прадпрыемствы ў гэтых абласцях. У выніку грузы адпраўляліся да самага Балтыйскага мора.

Цяжка прыйшлося мясцовым жыхарам падчас вайны 1812 года. Менавіта побач з мястэчкам Масты была пабудавана пераправа праз Нёман, якой спачатку скарысталіся рускія войскі, а потым і французскія. Вызначыўся тут герой гэтай вайны Дзяніс Давыдаў, якому было даручана вызваленне Гродзеншчыны. Вайна не перашкодзіла развіццю прамысловасці і ўжо ў пачатку XX стагоддзя праз Масты была пракладзена чыгунка, якая звязала паселішча з больш буйнымі прамысловымі цэнтрамі. З пачаткам Першай сусветнай вайны пачаўся доўгі і складаны перыяд: акупацыя нямецкімі, а затым польскімі войскамі, пераход у склад Польшчы, дзейнасць польскіх афіцэраў. Толькі ў 1939 годзе Гродзеншчына была вернутая ў склад Беларускай ССР. Аднак наперадзе чакалі яшчэ 3 гады нямецкай акупацыі ць вермя Вялікай Айчыннай вайны.

У паваенны час Масты пачалі аднаўляць сваю эканамічнае і культурнае жыццё. Наладзілі работу прадпрыемстваў, устаноў адукацыі і грамадскага развіцця. Ужо ў 1955 годзе па Указа Вярхоўнага Савета БССР пасёлак Масты атрымаў статус горада. Сёння гэта даволі развіты раённы цэнтр, дзе працуюць буйныя прадпрыемствы, школы, Дом культуры, кінатэатр, пабудаваныя шматпавярховыя жылыя дамы, а праз Нёман пабудаваны падвесны мост.

Масты – прыгожы сучасны раённы цэнтр Гродзенскай вобласці. На яго тэрыторыі можна ўбачыць выдатныя пейзажы як гарадскія, так і прыродныя. Асабліва прывабна выглядае магутная беларуская рака Нёман. У гэтым горадзе можна спыніцца ў гасцініцы, пагуляць па вуліцах ці схадзіць у кафэ. Варта адзначыць, што тут ёсць і свае адметнасці, якія вартыя ўвагі.

Калі прыехаць у горад Масты на цягніку, то перш за вас сустрэне незвычайны вакзал. Будынак быў пабудаваны ў першай палове XX стагоддзя і ўяўляе сабой яркае двухпавярховы будынак, якое здзіўляе сваім вонкавым выглядам. Таксама тут можна ўбачыць велічныя храмы двух рэлігій: каталіцызму і праваслаўя. На жаль, яўрэйскія малітоўныя дамы не захаваліся. У характэрным для Заходняй Беларусі стылі неаготыкі пабудаваны касцёл Божай Маці. Гэта даволі сучасны будынак, выкананае з захаваннем усіх канонаў абранага стылю. Падобнай на яго з'яўляецца і праваслаўная царква, пабудаваная ў пачатку 90-х. Чырвоная цэгла надае ёй асаблівую атмасфернасць. Варта адзначыць, што ў горадзе Масты ёсць таксама пратэстанцкі храм. Яшчэ адной славутасцю горада з'яўляецца унікальны падвесны мост праз раку Нёман. Яго даўжыня дасягае амаль 200 метраў, а шырыня складае адзін з паловай. Злучаць дзве часткі Мастоў ўжо даўно пачаў аўтамабільны буйны мост, аднак і пра гэты ніхто не забывае. Прагуляцца па ім варта кожнаму госцю горада, асабліва ў ветренную надвор'е.

Масты – горад з развітой сферай культуры. Тут часта праводзяць розныя мерапрыемствы, творчыя конкурсы. Актыўна працуюць дом культуры, бібліятэкі і школы. Часта праходзяць выставы народнай творчасці і прыватных рамеснікаў, а таксама масава адзначаюцца святы рэлігійнага і свецкага календара. Прыехаць у Масты - добры варыянт для адпачынку і вясёлага правядзення часу.