Бабруйск

Бабруйск - адміністрацыйны цэнтр Бабруйскага раёна Магілёўскай вобласці. Па колькасці насельніцтва з'яўляецца сёмым горад рэспублікі Беларусь. Горад знаходзіцца на адлегласці ў 150 км ад Мінска, 110 км ад Магілёва. Размяшчаецца на рацэ Бярэзіне (прыток Дняпра), на якой знаходзіцца порт Бабруйск. Праз горад праходзіць аўтамагістраль М5 (Мінск-Бабруйск-Гомель), якая з'яўляецца часткай пан'еўрапейскага транспартнага карыдора. Горад таксама з'яўляецца важным чыгуначным вузлом, праз які праходзяць як унутрыбеларускія, так і міжнародныя пасажыра- і грузаперавозкі.

Па археалагічных дадзеных старажытнае селішча на месцы сучаснага Бабруйска існавала ўжо ў V-VI стст. Упершыню Бабруйск згадваецца ў прывілеі вялікага князя Ягайла ад 27 красавіка 1387 г. З 1392 г. мястэчка перайшло ў падпарадкаванне вялікаму князю Вітаўту, у той час тут знаходзіліся замак і рэзідэнцыя вялікакняжацкага намесніка. У канцы XV - пачатку XVI стст. Бабруйск шмат пакутаваў ад набегаў татара-манголаў і падчас шматлікіх войн з Маскоўскім княствам.

З XVI ст. Бабруйск перадаваўся ў часавае кіраванне найболей уплывовым шляхецкім родам, сярод якіх былі Радзівілы, Гаштольды, Трызны. Па дадзеных перапісу 1620 г. ў Бабруйску было 409 двароў, 75 крам, 2 цэрквы і касцёл, жыхары горада былі галоўным чынам заняты рамесніцтвам і гандлем. У сярэдзіне XVII стагоддзя горад не раз захоплівалі і рабавалі казакі. Селішча моцна папакутавала падчас Вялікай Паўночнай вайны (1700-1721 гг.), калі ў 1708 г. праз яго праходзілі швецкія і расійскія войскі. У 1790-х мястэчка ўжо налічвала 1884 жыхароў і 314 хат.

У выніку другога падзелу Рэчы паспалітай (1793 г.) Бабруйск апынуўся ў складзе Расійскай імперыі. Падчас паўстання Т. Касцюшка (1794 г.) мястэчка на некаторы час было вызвалена з-пад расійскай улады. 22 студзеня 1796 г. быў зацверджаны герб. Новы перыяд у гісторыі Бабруйска пачаўся з узвядзеннем Бабруйскай крэпасці па загадзе Аляксандра I у 1810 г.

У сувязі з узвядзеннем крэпасці, пракладкай Маскоўска-Варшаўскай дарогі і Лібава-Роменскай чыгункі ў XIX ст. у Бабруйску хутка развіваліся гандаль і прамысловасць. Гэта спрыяла эканамічнаму ўздыму, прытоку капіталу і павелічэнню насельніцтва. Тут пачалі адкрывацца шматлікія гімназіі, майстэрні і заводы: лесапільныя, цагляныя, свячныя броварныя, тытунёвыя. Да пачатку XX ст. колькасць насельніцтва горада складала 28 700 жыхароў, у асноўным у горадзе жылі яўрэі.

У 1902 г. ў Бабруйску здарыўся вялікі пажар, ад якога моцна папакутавала цэнтральная частка горада. У 1918 годзе горад знаходзіўся пад германскай акупацыяй. З 1919 года Бабруйск увайшоў у склад Беларускай ССР і з 1922 г. у склад СССР. У 20-30-ых гадах XX ст. у Бабруйску пачалі працаваць дрэваапрацоўчы камбінат, мэблевая і швейная фабрыкі.

28 чэрвеня 1941 г. Бабруйск быў заняты нямецкімі войскамі. У тым жа месяцы пад Бабруйскам прайшла адна з бітваў, якая пасля стала часткай Смаленскай бітвы. Горад быў вызвалены 29 чэрвеня 1944 г. падчас правядзенні аперацыі «Баграціён». У пасляваенныя дзесяцігоддзі пачалося актыўнае аднаўленне горада і стварэнне новых прадпрыемстваў: завод гумова-тэхнічных вырабаў, мясакамбінат, завод трактарных дэталяў і агрэгатаў, футравая фабрыка, малочны завод, шынны камбінат «Белшына».

Сучасны Бабруйск гарманічна спалучае ў сабе строгасць і манументальнасць сучасных шматпавярховых будынкаў з непаўторным каларытам старога горада. Гісторыка-культурная спадчына прадстаўлена помнікамі розных эпох і стыляў, у якіх знайшла сваё адлюстраванне складаная гісторыя горада.

Галоўнай славутасцю горада лічыцца Бабруйская крэпасць гістарычны цэнтр горада, унікальная славутасць абарончай архітэктуры першай паловы XIX стагоддзя. Да пачатку вайны 1812 года былі збудаваны пяць асноўных бастыёнаў, частка ўнутраных будынкаў, насыпаны валы і выкапаны равы. Пасля Айчыннай вайны было прынята рашэнне пералічыць крэпасць у I клас і далей умацаваць яе, аднак пасля яна хутка страціла сваё значэнне і ў 1886 г. стала складам. У свой час яна лічылася адной з самых непрыступных крэпасцяў на тэрыторыі Расійскай імперыі. Да нашых дзён ад крэпасці захавалася толькі група будынкаў, раскіданых на велізарнай тэрыторыі.

Прызнанымі сімваламі горада лічацца помнікі бабру, якія хоць з'явіся зусім нядаўна, але ўжо паспелі стаць неад'емнай часткай горада. З'ездзіць у Бабруйск і не сфатаграфавацца з адным з баброў - усё адно што мінуць Эйфелевай вежы і нават не зірнуць на яе.

Бабруйск лічыцца таксама яўрэйскай сталіцай Беларусі і гэта званне ён заслужыў нездарма. Да пачатку XX стагоддзя большую частку насельніцтва горада складалі яўрэі, дзейнічала 40 сінагог, яўрэйская бальніца. Пасля адмены рысы аселасці і Вялікай Айчыннай вайны колькасць яўрэйскага насельніцтва значна скарацілася, зачынілася шмат сінагог. Да пачатку 1990-х у горадзе пачалі аднаўляць яўрэйскую суполку. На дадзены момант бабруйская сінагога з'яўляецца адзіным дзейсным яўрэйскім храмам у горадзе.

Бабруйскі Свята-Георгіеўскі храм з'яўляецца адным з самых важных хрысціянскіх храмаў горада. Царква была закладзена 14 Ліпеня 1902 г. і размяшчалася ў непасрэднай блізкасці ад галоўнага ўваходу ў крэпасць. Храм у Бабруйску будаваўся сіламі ваенных будаўнікоў, пры аздабленні сцяны былі выфарбаваны ў белы колер, з-за чаго ў народзе царква дагэтуль завуць Белай.

Сярод шматлікіх будынкаў горада вылучаецца асабняк купчыхі Кацнэльсон. Асабняк уяўляе сабою драўляную, аднапавярховую хату і з'яўляецца помнікам архітэктуры ў стылі мадэрн. Ён прыцягвае турыстаў не толькі колерам, але і фасадам з круглай мансардай, гаўбцом, дзвюма двухпавярховымі вежамі.

Галоўнай спартовай славутасцю горада з'яўляецца Бабруйск-Арэна, на якой праводзяцца матчы па хакеі з шайбай. Арэна здольна змясціць 7 191 глядачоў. Арэна з'яўляецца хатняй пляцоўкай хакейнага клуба «Дынама-Шыннік», якая выступае ў Моладзевай хакейнай лізе.

Бабруйск з'яўляецца пляцоўкай для правядзення міжнароднага фестывалю народнай творчасці «Вянок сяброўства» і рэгіянальны фестываль харэаграфіі «Ля вытокаў танца». Таксама ў горадзе функцыянуюць мастацкі музей і краязнаўчы музей.