Старабарысаў

Старабарысаў — аграгарадок у Барысаўскім раёне Мінскай вобласці. Размешчаны ў ўсходняй частцы раёна, прыблізна за 5 км на ўсход ад Барысава, на правым беразе ракі Бярэзіна.

Старабарысаў лічыцца адным з найстаражытнейшых паселішчаў Беларусі. Ён быў заснаваны ў 1102 годзе полацкім князем Барысам Усяславічам на правым беразе ракі Бярэзіна. Першапачаткова горад меў назву Барысаў і быў важным стратэгічным і гандлёвым цэнтрам, бо знаходзіўся на скрыжаванні водных і сухапутных шляхоў.

У канцы XII стагоддзя горад перанеслі прыблізна на 5 км на захад – туды, дзе цяпер знаходзіцца сучасны Барысаў. Прычынай пераносу магла быць лепшая абараназдольнасць новага месца. Пасля гэтага першапачатковае паселішча стала называцца Старабарысаў.

У наступныя стагоддзі Старабарысаў заставаўся невялікім паселішчам, выконваючы дапаможную функцыю адносна Барысава. У XV—XVI стагоддзях уваходзіў у склад Вялікага Княства Літоўскага, затым Рэчы Паспалітай. Асноўнымі заняткамі мясцовых жыхароў былі рамяство, гандаль і сельская гаспадарка.

Падчас Айчыннай вайны 1812 года Старабарысаў апынуўся ў эпіцэнтры гістарычных падзей. У лістападзе 1812 года тут знаходзіліся французскія войскі пад камандаваннем Напалеона, якія адступалі праз Бярэзіну. Побач, каля вёсак Студзёнка і Брылі, адбылася Бітва пры Бярэзіне, якая стала адной з вырашальных у кампаніі 1812 года.

Пасля далучэння Беларусі да складу Расійскай імперыі Старабарысаў заставаўся сельскім паселішчам. У XX стагоддзі ён перажыў войны і пераўтварэнні. У савецкі час тут быў арганізаваны калгас, развівалася сельская гаспадарка. Падчас Вялікай Айчыннай вайны Старабарысаў быў акупаваны нямецкімі войскамі. Пасля вызвалення ў 1944 годзе паселішча адноўлена і працягвала развівацца.

Сёння Старабарысаў — аграгарадок у складзе Барысаўскага раёна Мінскай вобласці. Населены пункт захоўвае сваю гістарычную значнасць, а яго тэрыторыя лічыцца месцам заснавання старажытнага Барысава.

Прагульваючыся па Старабарысаве, немагчыма не адчуць подых гісторыі. Тут, на высокім беразе Бярэзіны, у пачатку XII стагоддзя быў заснаваны старажытны Барысаў. Сёння на гэтым месцы захавалася гарадзішча, схаванае пад пластом зямлі, травы і часу. Калісьці тут стаялі драўляныя ўмацаванні, уздоўж вуліц размяшчаліся дамы рамеснікаў, а над усім гэтым узвышаліся княскія палаты. Цяпер жа можна ўбачыць толькі масіўныя земляныя валы, што нагадваюць пра часы, калі горад быў цэнтрам гандлю і ваеннай справы.

Трохі далей, у глыбіні вёскі, сярод векавых дрэў хаваюцца рэшткі сядзібы Радзівілаў. У пачатку XIX стагоддзя князь Міхал Іеранім Радзівіл пабудаваў тут маёнтак, які стаў упрыгажэннем гэтых мясцін. Велічны сядзібны дом з белымі калонамі, акуратны парк, дзе ў цяні алеяў гулялі ўладальнікі... Цяпер ад яго засталіся толькі руіны, але нават яны распавядаюць пра мінулае, поўнае раскошы і падзей.

Асобнае месца ў гісторыі Старабарысава займае вайна 1812 года. У разгары халоднага лістапада сюды прыбылі войскі Напалеона. У раёне вёскі Студзёнка, усяго ў некалькіх кіламетрах адсюль, разгарнулася Бітва пры Бярэзіне – адно з самых трагічных падзей той кампаніі. Французы, адступаючы пад націскам расійскай арміі, спрабавалі пераправіцца праз раку, але іх пераследвалі артылерыйскі агонь, мароз і хаос. Сёння на месцы бітвы ўсталяваны мемарыяльныя комплексы, а сам Старабарысаў захоўвае памяць пра тую эпоху.

Але не толькі вайна і князі пакінулі свой след у гэтых мясцінах. Рака Бярэзіна, каля якой калісьці стаялі чоўны старажытных купцоў, і сёння зачароўвае сваёй прыгажосцю. Яе берагі сталі ціхім кутком для тых, хто шукае адзінства з прыродай. Вада павольна цячэ ўздоўж вёскі, адлюстроўваючы ў сабе векавыя дрэвы, а лёгкі ветрык даносіць водар лугоў і лясоў.

Старабарысаў – гэта месца, дзе гісторыя і прырода зліваюцца ў адзінае. Тут можна ўбачыць сляды старажытнага горада, дакрануцца да камянёў сядзібы Радзівілаў, уявіць грукат гармат вайны 1812 года і проста атрымаць асалоду ад спакою, які пануе над роўняддзю Бярэзіны.