Слаўгарад

Слаўгарад - адміністрацыйны цэнтр аднайменнага раёна Магілёўскай вобласці. Горад размешчаны на месцы ўпадзення ракі Проня ў Сож, у 58 км ад Крычава, у 76 км ад Магілёва.
У горадзе ёсць аўтавакзал. Праз Слаўгарад праходзяць важныя дарогі: Р43 (Мяжа Расійскай Федэрацыі (Звянчатка) — Крычаў — Бабруйск — Івацэвічы), Р71 (Магілёў — Слаўгарад), Р140 (Слаўгарад — Краснаполле).

Першы запіс пра селішча на месцы Прапойск датуецца 1136 годам. У 1197 годзе ўмацаванае драўляна-землянымі абарончымі сценамі селішча ў складзе ўдзельнага Мсціслаўскага княства было далучана князем Мсціславам Раманавічам да Смаленскага княства.
У 1359 годзе Мсціслаўскае княства было далучана літоўскім князем Альгердам да Літоўскага княства. У спісе рускіх гарадоў далёкіх і блізкіх канца XIV стагоддзя Прапойск лічыўся сярод якія належалі раней кіеўскім князям гарадоў, перададзеных літоўскаму князю Скіргайла.
Прапойск неаднаразова быў руйнуем вайсковымі дзеяннямі - падчас паўстання С. Налівайкі (1595), у перыяд вайны Расіі і Рэчы Паспалітай (1654-1667), у гады Паўночнай вайны (1700-1721).
Быў адміністрацыйным цэнтрам Прапойскага староства. У Прапойску ў 1607 годзе ўпершыню з'явіўся Лжэдзмітрый II, дзе быў схоплены як шныпар. На 1690 год у мястэчку 3 царквы: Прачысценская, Святога Мікалая і Святога Юр'я. У 1708 годзе недалёка ад Прапойска рускімі войскамі быў пабіты корпус шведскага генерала Левенгаўпта.
Пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772) адышоў да Расійскай імперыі і быў падораны Кацярынай II князю А. М. Галіцыну.
Раней горад быў партовым, пра што сімвалізаваў якар на старым гербе горада, але з 2005 года герб быў зменены, зараз на ім адлюстраваны залаты помнік, збудаваны ў гонар перамогі рускіх войскаў у 1708 годзе ля вёскі Лясная. У 1851 годзе праз Прапойск прайшла Маскоўска-Варшаўская шаша.
У 1897 годзе ў мястэчку Прапойск налічвалася 618 двароў, 4531 жыхар. Былі 3 лінныя заводы, 10 кузняў, 4 млыны, 3 крупэрні,10 алейняў, параходная прыстань, паштова-тэлеграфная станцыя, хлебазапасная крама, 80 крам, 3 карчмы, 3 заездных дамы і 2 царквы.
З 27 верасня 1938 - гарадскi пасёлак, з 23 мая 1945 - ізноў горад.
У гады Вялікай Айчыннай вайны 15 ліпеня 1941 года захоплены нямецкімі войскамі, пасля чаго на працягу ўсяго ліпеня савецкія войскі беспаспяхова спрабавалі адваяваць горад. У 1945 годзе горад быў пераназваны ў Слаўгарад у звязку з прысваеннем дывізіі, што вызваляла горад, звання гвардзейскай. Назва «Гвардзейская Прапойская дывізія» апынулася немілагучным. Па легендзе, новае імя Прапойску — Слаўгарад — асабіста даў Сталін, упісаўшы яго ў спіс гарадоў, у гонар якіх давалі салют Перамогі ў Маскве. Сталін нібы вырашыў, што «Прапойск» — не вельмі мілагучная для такога гістарычнага моманту назва.

Пабываць у Слаўгарадзе варта кожнаму, хто хоча прасякнуць атмасферай невялікіх беларускіх гарадоў і акунуцца ў гісторыю іх развіцця.
Сваім становішчам Слаўгарад сведчыць пра тое ўменне і густ, з якімі даўней абіралі месцы для пабудовы гарадоў. З самога свайго ўзнікнення водныя гандлёвыя шляхі мелі важнае стратэгічнае значэнне. Па суднаходным Сожы, нароўні з грузавымі баржамі, якія цягалі асначы, пачынаючы з 19 стагоддзі, хадзілі колавыя параходы з дзіўнымі назвамі «Чыкага», «Арыён», «Узыход». Штогод прыстань Прапойска прымала да 25 гандлёвых суднаў Неацэнны ўнёсак для сацыяльна-эканамічнага развіцця горада мела будаванне ў 1834г. магістралі Масква-Варшава, дзякуючы чаму Прапойск стаў адным з буйных і ажыўленых мястэчак. У памяць пра гэты на вул. Луначарскага, у месцы зліцця рэк Проня і Сож, размешчаны мемарыяльны знак «Якар».
Галоўная выбітнасць горада - Царква Божага Нараджэння Найсвятой Багародзіцы, якая размешчана ў цэнтры горада. Пабудавана ў 1791—1793 гг. князем Аляксеем Міхайлавічам Галіцыным у стылі класіцызму. Інтэр'ер упрыгожаны іканастасам, малярствам і пышнымі фрэскамі, у якіх спрадвечна налічвалася 57 сюжэтаў Трухлявага і Новага Запаветаў. На будаванне будучага храма былі запрошаны вядомыя па тых часам майстар, муляр Лука Іваноў і рускі архітэктар Мікалай Львоў. У роспісы ўнутраных сцен і іканастаса бралі ўдзел лепшыя маскоўскія маляры. Сярод мастакоў, якія пісалі фрэскі, згадваецца Уладзімір Баравікоўскі (аўтар партрэтаў Кацярыны II, Паўла I і многіх іншых высокапастаўленых твараў Расійскай імперыі).
Самае вядомае і значнае для гісторыі раёна гарадзішча ў г. Слаўгарадзе на Замкавай гары. Змесцавана на высокім правым беразе Сожа, каля ўтокі р. Проня, уяўляе сабою пляцоўку памерам 40-95 м. выцягнутую з поўдня на поўнач. Вышыня над роўнем ракі каля 30 метраў, шырыня 20 м., глыбіня рова 11 м. На тэрыторыі гарадзішча праводзіліся археалагічныя раскопы 1968г.,1974г.,1988г. Культурны пласт складае 1,8 м., утрымвае рэшткі эпохі неаліту, жалезнага стагоддзя, Кіеўскай Русі, знойдзены рэшткі Мілаградскай культуры канца XI пачатку XIII у.у., выяўлены элементы штрыфованай керамікі, знойдзены драўляны частакол Х стагоддзя. У 12 ст. на тэрыторыі гарадзішча быў пабудаваны замак.
Капліца, пабудаваная ў 1908-1912 гадах па праекце архітэктара А.Гагена, з'яўляецца помнікам 200-годдзю перамогі рускіх войскаў над шведамі ля вёскі Лясной. Тут 28 верасня 1708 г. адбылася бітва паміж рускімі войскамі на чале з Пятром I і 16-тысячным шведскім корпусам генерала Левенгаўпта. Заняўшы абарону ля д. Лясная, шведскае войска чакала наступу рускіх. Бітва пачалася блізу паўдня і працягвалася 5 гадзін. Поўнага знішчэння Левенгаўпту дапамог унікнуць прыбылы яму на дапамогу канвой. Кінуўшы ўвесь транспарт з харчам, шведы адышлі да Прапойска (цяпер г. Слаўгарад). Толькі забітымі яны налічылі каля 8 тысяч, 750 чалавек было ўзята ў палон. У рускіх таксама былі страты — 2850 паранены і 1100 чалавек забіты. Загінулых у бітве таварышаў яны пахавалі на вясковых могілках, тамсама пабудавалі і невялікую цэркаўку.
«Блакітная крыніца» (у 5 км ад Слаўгарада, каля вёскі Клiны) – крыніца, вядомая з даўніх, яшчэ дахрысціянскіх часоў. Некалі ў тутэйшых месцах жыло племя радзімічаў. У той час людзі пачыталі крынічную ваду як боскасць і святыню і змагаліся за ўладанне ёю з князямі Кіеўскай Русі. Апошнюю бітву з дружынай кіеўскага князя Уладзіміра радзімічы прайгралі. Скораныя князем, яны змушаны былі прыняць хрысціянства. У якасці біблейскай Іярдані сталі скарыстаць мясцовую крыніцу, якая і тысячу гадоў таму валодаў той жа цудадзейнай сілай. Хрышчэнне апошніх язычнікаў адбылося 1 жніўня 988 года. З той пары менавіта ў гэты дзень – па новым стылі 14 жніўня – да крыніцы здзяйсняецца масавае паломніцтва.
У самым цэнтры Слаўгарада (Ленінская,3) знаходзяцца прысады памяці пахаваных вёсак Слаўгарадскага раёна, пацярпелых ад Чарнобыльскай катастрофы. Помнік усталяваны 16 вёскам, выселеным у звязку з катастрофай на АЭС.