Готыка

Гатычны стыль (ад італ. gotico, літар. — гоцкі, ад назвы германскага племя гатовы), мастацкі стыль, які з'явіўся завяршальным этапам у развіцці сярэднявечнага мастацтва краін Заходняй, Цэнтральнай і часткова Усходняй Еўропы. Тэрмін "готыка" ўведзены ў эпоху Адраджэння як зневажальнае пазначэнне ўсяго сярэднявечнага мастацтва, які лічыўся «варварскім».

Готыка прыйшла на змену раманскаму стылю, паступова выцясняючы яго. Тэрмін «готыка» часцей за ўсё ўжываецца да вядомага стылю архітэктурных збудаванняў, які можна коратка ахарактарызаваць як «жахліва велічны». Узнік стыль у сярэдзіне XII стагоддзя на поўначы Францыі, у XIII ст. распаўсюдзіўся на тэрыторыю сучасных Германіі, Аўстрыі, Чэхіі, Іспаніі, Англіі, у Італію прыйшоў пазней, з вялікай працай і моцнай трансфармацыяй, якая прывяла да з'яўлення «італьянскай готыкі».

Готыка развівалася ў краінах, дзе панавала каталіцкая царква. Гатычнае мастацтва заставалася пераважна культавым па прызначэнні і рэлігійным па тэматыцы: яно было суаднесена з вечнасцю, з «вышэйшымі» ірацыянальнымі сіламі. Для готыкі, характэрны сімволіка-алегарычны тып мыслення і ўмоўнасць мастацкай мовы. Адмысловае месца ў мастацтве готыкі займаў сабор — вышэйшы ўзор сінтэзу архітэктуры, скульптуры і жывапісу. Несувымернае з чалавекам прастора сабора, вертикализм яго веж і збораў, падначаленне скульптуры дынамічным архітэктурным рытмам, шматколернае ззянне вітражоў аказвалі моцнае эмацыйнае ўздзеянне на вернікаў.

Готыка ў Беларусі мела свае асаблівасці. Яе шырокае распаўсюджанне пачалося ў канцы XIV стагоддзя і набыло свае непаўторныя рысы. Беларускія помнікі готыкі валодаюць своеасаблівым каларытам і сусветнай мастацкай каштоўнасцю. Гатычныя формы раннесярэднявечнай архітэктуры Беларусі, дзе яны праіснавалі незвычайна ўстойліва аж да магутнага націску барока, сталі сапраўды "залатым стагоддзем" каменнай архітэктуры. Спачатку яны выявіліся ў ваенна-замкавай архітэктуры, якая прайшла эвалюцыю ад прымітыўных умацаванняў да складаных фартыфікацыйных сістэм. Грозныя вежы-данжоны стаялі ў Камянцы, Гародні, Брэсце, Полацку, Наваградку, Тураве. Дагэтуль стаяць Мірскі і Лідскі замак, руіны Наваградскага і Крэўскага замкаў.