Ушачскі музей народнай славы імя У.Е. Лабанка

Установа культуры "Ушацкі музей народнай славы ім. У.Е. Лабанка" заснаваны ў 1969 годзе згодна з пастановай Бюро ЦК КПБ. Адкрыты 6 лістапада 1970 г. Другая пастаянная экспазіцыя адкрыта 29 чэрвеня 1974 года.  Пастановай Савета Міністраў Беларусі ад 3 сакавіка 1999 г. музею прысвоена імя У.Я. Лабанка. Уладзімір Елісеевіч Лабанок - палкоўнік, арганізатар і кіраўнік камуністычнага падполля і партызанскага руху на часова акупаванай тэрыторыі БССР,    першы сакратар Лепельскага падпольнага раённага камітэта Камуністычнай партыі Беларусі, камандзір Лепельскай партызанскай брыгады імя І. В. Сталіна. У розныя гады музеем кіравалі У.І. Цэгла, А.Л. Мядзведзеў, І.П. Голік.

Музей складаецца з галаўнога будынка на вул. Ленінскай, філіяла "Сядзібы-музея Васіля Быкава" у вёсцы Бычкі і мемарыяльнага комплексу "Прарыў". Плошча экспазіцыйных памяшканняў музея складае 332 м2, выставачных - 244 м2, агульная колькасць музейных прадметаў 20377, з іх асноўнага фонду 14196, навукова-дапаможнага 6181. Галаўны музей мае 4 экспазіцыйныя залы, якія асвятляюць гісторыю партызанскага руху на тэрыторыі ушацкага раёну ў гады Вялікай Айчыннай вайны, мемарыяльную партызанскую галерэю і выставачная зала. У экспазіцыі музея сабраны матэрыялы пра гістарычнае мінулае Ушач, аб рэвалюцыйныя падзеі 1917 года, грамадзянскую вайну, калектывізацыю, рэпрэсіі 30-х гадоў, пачатак партызанскага руху ў краі і барацьбу партызан і насельніцтва Ушацкай партызанскай зоны з нямецка-фашысцкімі захопнікамі ў гады вайны, пра Герояў Савецкага саюза А.Ф. Донукалаве, Ф.Ф. Дуброўскам, У.Я. Лабанке, П.М. Раманаве, І.М. Цімчуке, М.А. Ягораве, поўнам кавалеры ордэна Славы А.А. Клопаве. Зберагаюцца імянная зброя двойчы Героя Савецкага Саюза І.Х. Баграмяна, улёткі, дакументы, асабістыя рэчы партызан, матэрыялы пра абарону партызанскай зоны падчас карных экспедыцый фашыстаў "Котбус", "Лівень", "Свята вясны", пра трагедыю партызан і мірнага насельніцтва зоны падчас карнай экспедыцыі гітлераўцаў у 1944 годзе.

У адноўленай у 1978 годзе партызанскай карціннай галерэі (мастак Д. Бабкін), якая дзейнічала зімой 1942-1943 гг. у штабе партызанскай брыгады "Дубова", экспануюцца карціны, малюнкі, гравюры, акварэлі і сатырычныя антыфашысцкія плакаты, асабістыя рэчы партызан-мастакоў Н.Т. Гутыева, Н.І. Абрыньбы, палотны В.А. Грамыкі. Захоўваюцца матэрыялы пра знакамітых землякоў, вядомых дзеячаў літаратуры, мастацтва і навукі П.Броўкі, В. Быкава, Р. Барадуліна, Г. Габруке, Е. Лося, С. Законнікава, О. Салтуке, А. Вярыгу-Дарэўскага, Р. Чабатарова, Т. Мацюшкова і інш

Новы будынак музея пабудаваны ў 1982 годзе. На галоўным фасадзе манументальная кампазіцыя "Прарыў" мастака Ю. Любімава, у вестыбюлі - манументальная роспіс на тэму "фашызму не прайсці", "Барацьба за жыццё", "Вызваленне", "Хлеб зямлі" і "Крах фашызму" мастака В. Крываблоцкага.

Музей мае філіялы: мемарыяльны комплекс "Прарыў" і сядзібу-музей народнага пісьменніка Беларусі Васіля Быкава. Сядзіба адноўлена і адкрыта ў 2004 годзе. На тэрыторыі захаваўся дом, у якім прайшло дзяцінства пісьменніка. Вакол дома - дрэвы, пасаджаныя бацькам пісьменніка. У доме этнаграфічна-бытавая экспазіцыя, дзе прадстаўлены прадметы хатняга ўжытку, якімі карысталася сям'я. Захоўваюцца кнігі з аўтографамі паэтаў і пісьменнікаў Беларусі, Расіі, Украіны і іншых краін. Сярод экспанатаў - копіі малюнкаў В. Быкава, стужка ганаровага жыхара Ушацкага раёна, асабістыя рэчы пісьменніка.

Музей узнагароджаны ганаровымі граматамі ўпраўлення культуры Віцебскага аблвыканкама, дыпломам Міністэрства культуры СССР, савецкага камітэта ветэранаў вайны. Ва Ушацкім музеі праводзяцца часовыя выставы жывапісу, графікі, дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, народных промыслаў, традыцыйныя сустрэчы былых партызан на мемарыяльным комплексе "Прарыў", пленэры і сустрэчы, прысвечаныя юбілеям В. Быкава ў сядзібе-музеі, вядзецца разнапланавая праца па вывучэнні гісторыі краю.