Палац «Баторыеўка»

Палац «Баторыяўка» — адна з галоўных гістарычных славутасцей горада Гродна і важны помнік архітэктуры эпохі італьянскага Рэнесансу. Пабудаваны ў другой палове XVI стагоддзя па загадзе караля Рэчы Паспалітай Стэфана Баторыя, палац стаў не толькі яго асабістай рэзідэнцыяй, але і цэнтрам палітычнага жыцця дзяржавы. Сёння «Баторыяўка» з'яўляецца абавязковым пунктам у праграмах многіх экскурсій па Беларусі, асабліва тых, што ўключаюць Гродна. Турысты могуць забраніраваць экскурсію з аглядам палаца, каб на ўласныя вочы ўбачыць будынак, у якім тварылася гісторыя, дзе праводзіліся пасяджэнні сената і прымаліся найважнейшыя дзяржаўныя рашэнні. Нягледзячы на шматлікія перабудовы, «Баторыяўка» захоўвае сваю гістарычную значнасць і прыцягвае ўвагу як спецыялістаў, так і падарожнікаў.

Гісторыя стварэння

З'яўленне палаца звязана з візітам Стэфана Баторыя ў Гродна ў 1579 годзе. Тады ў горадзе праходзіла пасяджэнне сената Рэчы Паспалітай, прысвечанае ўдзелу ў Лівонскай вайне. Караля ўразілі прыгажосць і стратэгічнае становішча Гродна, і ён вырашыў зрабіць горад сваёй асабістай рэзідэнцыяй. Асаблівую ўвагу Баторыя надаваў культурнаму і духоўнаму развіццю: захапіўшыся адукаванасцю ордэна езуітаў, ён запрасіў іх у горад і выдзеліў участак на рыначнай плошчы для будаўніцтва касцёла і калегіума. Усходняя частка плошчы была адведзена пад манастырскі комплекс і палац, які стаў цэнтрам палітычнага жыцця і месцам пражывання караля падчас яго знаходжання ў Гродне. У народзе будынак атрымаў назву «Баторыяўка» ў гонар свайго вядомага ўладальніка.

Менавіта ў гэтым палацы Стэфан Баторый памёр 12 снежня 1586 года. Кароль атрымаў мянушку «Жалезны» за моцнае здароўе, і яго раптоўная смерць выклікала шмат чутак і здагадак. Адна з версій — атручванне. Каб высветліць сапраўдную прычыну, прыдворныя лекары П. Сімоні і Н. Бучэла пачалі спрэчку, для вырашэння якой прыдворны цырульнік Я. Зігуліц правёў ускрыццё і бальзамаванне цела караля. Гэта стала першым у гісторыі Еўропы анатамічным ускрыццём.

Пасля смерці Баторыя палац працягваў выкарыстоўвацца як каралеўская рэзідэнцыя, а з пачатку XVIII стагоддзя стаў належаць магнацкаму роду Сапегаў. У 1832 годзе будынак быў перабудаваны, а пасля пажару 1885 года яго знешні выгляд зноў кардынальна змяніўся. У пачатку XX стагоддзя тут размяшчаліся цэнтральная гасцініца і прыватная гімназія К. Баркоўскай. Сёння ў будынку знаходзіцца кафедра нармальнай анатоміі Гродзенскага дзяржаўнага медыцынскага ўніверсітэта, і ён застаецца важным аб’ектам культурнай спадчыны.

Архітэктура палаца

Першапачатковая архітэктура палаца «Баторыяўка» адлюстроўвала найлепшыя традыцыі італьянскага Рэнесансу. Асноўны корпус быў двухпавярховым, з прасторнай залай на другім паверсе, якая асвятлялася высокімі вокнамі. Гэтая зала служыла месцам правядзення важных дзяржаўных мерапрыемстваў і прыёмаў замежных паслоў. Прылягаючы да касцёла езуітаў корпус меў тры паверхі і, верагодна, быў адміністрацыйнай часткай будынка. Будынак вылучаўся сіметрыяй, дакладнасцю ліній, гармоніяй прапорцый, уласцівай рэнесанснай архітэктуры.

У XIX стагоддзі будынак быў перабудаваны: захаваліся толькі асобныя элементы рэнесанснага стылю, а асноўны аб’ём стаў трохпавярховым. Пажар 1885 года нанёс значную шкоду, пасля чаго палац зноў быў рэканструяваны і страціў сваё гістарычнае архітэктурнае афармленне. У XX стагоддзі будынак адаптавалі пад патрэбы гасцініцы і навучальнай установы, што таксама паўплывала на планіроўку і знешні выгляд. Сёння «Баторыяўка» мае сціплы знешні абрыс, які нагадвае савецкія пабудовы 1950-х гадоў, аднак гістарычнае ядро будынка і яго значнасць застаюцца прадметам цікавасці даследчыкаў і турыстаў.

Экскурсіі з аглядам палаца

Палац «Баторыяўка» з'яўляецца важнай часткай турыстычных маршрутаў па Гродне і ўсёй Беларусі. Ён уключаны ў праграмы многіх экскурсій па Беларусі ў складзе комплексных тураў, што ахопліваюць старадаўнія храмы, замкі і манастыры рэгіёна. Асабліва папулярная экскурсія з Мінска, якая дазваляе за адзін дзень пазнаёміцца з культурнай і архітэктурнай спадчынай заходняй часткі Беларусі.

Падчас экскурсіі турысты знаёмяцца з багатай гісторыяй будынка, даведваюцца пра палітычныя падзеі XVI стагоддзя, пра ролю палаца ў жыцці Рэчы Паспалітай, пра трагічную смерць Стэфана Баторыя і першае ў Еўропе анатамічнае ўскрыццё. Экскурсаводы падрабязна раскажуць пра трансфармацыі палаца, пра гісторыю яго ўладальнікаў і архітэктурныя змены. Агляд палаца спалучаецца з наведваннем іншых значных аб’ектаў Гродна, што робіць тур асабліва насычаным. Усе жадаючыя могуць забраніраваць экскурсію загадзя на сайце ekskursii.by, выбраўшы зручную дату і фармат падарожжа.