Камянецкая Свята-Сімяонаўская царква

Свята-Сімяонаўская царква - помнік архітэктуры рэтраспектыўна-руского стыля.

З якога б кірунку не набліжаліся да Камянца, заўсёды першымі дамінантнымі сілуэтамі горада над Лясной устаюць цагляна-чырвоная Вежа і побач з ёй якая ўзнімаецца ўвысь Свята-Сімяонаўская царква

Храм гэты быў пабудаваны ў 1912-1914 гады на высокім узгорку па праекце архітэктара В. А. Тэрміна. Месца гэта было абрана не выпадкова: лічыцца, што менавіта тут заснавальнікам горада князем Уладзімірам-Васільковічам каля 1276 года была закладзена царква Звеставання Святой Багародзіцы, у якой знаходзіўся Камянец-Літоўскі вобраз Боскй Маткі(пісаны валынскім князем у 1268 году). Летапісы гэтак жа згадваюць, што князь забяспечыў храм неабходным начыннем: абразамі, крыжамі, кнігамі (шматлікія з якіх перапісаў уласнаручна). Затым у XVI стагоддзі была пабудавана драўляная царква Сімяона-Стоўпніка

У гістарычным нарысе пра Камянец Леў Паеўскі піша: «…З верагоднасцю можна, што вялебны Сімеон Стоўпнік съ самаго основанiя Камянца былъ патронам яго воплотившимъ у сабе і олицетворившемъ хвалебную княжую ідэю построенiя Белай Камянецкай Вежи…». Ёсць згадванні пра храм, а дакладней пра Сімяонаўскім пастыры б. Андрэю ў генеральнай рэвізіі 1562 гады. У 1654 году згадванне пра царкву злучана з прылічэннем да яе часткі зямлі, якая належала раней Дабравешчанскай княжай царквы.

Да 1759 году драўляны храм ужо даволі моцна струхлеў, але, нягледзячы на гэта, меў даволі багатае начынне, у тым ліку і набажэнскія кнігі Львоўскай, Віленскай і Супральской друку. У склад прыходу ўваходзілі 47 двароў самага Камянца, а гэтак жа вёскі Палацы, Грудавіки, Угляны, Жданкі.

Ужо у 1769 годзе на сродкі вернікаў на тым жа месцы была ўзведзена новая царква. Паевский апісвае новую пабудову як драўляную царкву крыжападобнай формы з трыма купаламі — адзін на сярэдзіне храма і два над франтавымі вежкамі, паміж якімі была галерэя. Алтар і створка былі значна звужаны, у кампазіцыі вылучаўся сярэдні корпус. На ўсю шырыню заходняй сцяны (над уваходам) знаходзіліся хоры.

У 1782 годзе ў храм часова была перанесена царкоўнае начынне і метрычныя кнігі са струхлелага Ўскрэшанскага храма. 1 лютага 1835 года ўказам Літоўскай Духоўнай Кансісторыі да прыходу Сімяонаўскай цэрквы прылічаны Калядны і Ўскрэшанскі камянецкія прыходы і прыпісны Нікалаеўскі прыход. 29 верасня 1839 года указам гэтай жа Кансісторыі Сімяонаўскі прыхадскі храм пераназваны ў «Саборны».

Да 1912 года будынак храма струхлеў. Дзякуючы высілкам бацькі Л. Паеўскага (ён яшчэ ў 1907 годзе звярнуўся з просьбай да кіраўніцтва), урадам было вылучана сума ў памеры 50000 рублёў золатам. Пасля чаго на месцы старой царквы да 1914 года на высокім Сімяонаўскім узгорку быў збудаваны цагляны храм і асвячоны 14 верасня («заклад») 1914 года ў гонар Сімеона-Стоўпніка. Пры прыходзе бальшавікоў Свята-Сімяонаўская царква, да шчасця, не была разбурана. Ацалеў храм і падчас Другой Сусветнай вайны, хоць з аповядаў мясцовых жыхароў вядома, што улетку 1944 гады на «даху» Храма (магчыма на званіцы) месцаваўся нямецкі наглядальны пункт.

У сучасным выглядзе па пахіле высокага ўзгорка да храма вядуць больш 30 прыступак. Кампазіцыя храма размешчана ўздоўж падоўжнай восі: пры ўваходзе - створка з высокай двух”яруснай вежай-званіцай на тымпане, якога каляровае пано з малюнкам Сімяона Стоўпніка. Далей ідзе трапезная — невялікая частка прастакутная ў плане з аркавым акном на кожным боку. Далей адкрываецца ўрачысты квадратны ў плане галоўны аб”ём храма, усярэдзіне якога знаходзяцца чатыры калоны-слупа, на якія праз парусы абапіраецца барабан галоўнага купала, прарэзаны восьмью аркавымі вокнамі. Кампазіцыя ўяўляе сабою класічную трехнефную планоўку, якая сканчаецца алтаром, з вонкавага боку выкананай у выглядзе невысокай пятистенной апсіды.

Знадворку бакавыя сцены храма складаюцца з трох частак, завершаных зверху паўцыркульнымі аркамі. Цэнтральная частка (адпаведная галоўнаму купалу), больш бакавых частак і мае тры аркавых вокны (прычым цэнтральнае акно таксама вышэй бакавых). Бакавыя часткі маюць па адным аналагічным аркавым акне і адпавядаюць чатыром малым купалам, якія разам з галоўным вялікім утвораць пяцікупальную кампазіцыю, якая вянчае храм.

Асоба цікавы іканастас, які ўпрыгожвае ўнутраны аб”ём Камянецкага храма, усталяваны замест ранейшага, бярозавага. Выкананы ён з цёмнага моранага дуба напачатку XIX стагоддзя у Варшаве і прывезены з Свята-Аляксандра-Неўскага сабора які знаходзіўся на Саксонскай плошчы, сталіцы Польшчы, падарванага ў 1926 г. Створаны ён быў па эскізах Акадэміка Пецярбургскай Акадэміі Навук Л. Бенуа з абразамі працы іншага акадэміка Н. Харламова. Дык вось пасля знішчэння вышэйзгаданага варшаўскага храма, іканастас некаторы час захоўваўся ў памяшканні царквы варшаўскай рускай гімназіі.

Кажучы пра храм, нельга не згадаць пра святароў, якія служылі пры ім (жыццё і дзела гэтых людзей падрабязна апісаны б. Л. Паеўскім у сваіх нарысах): б. Павел Крукаўскі (служыў з 1835 года), б. Алексій Лячыцкі (з 1852 года), б. Сімяон Будзіловіч (з 1876 года — протаірэй), па ініцыятыве якога і на асабістыя сродкі быў адрамантаваны Свята-Сімяонаўск храм і ўладкованы новы іканастас з бакавымі ківотамі. Б.Іаан Маркевіч ( з 1882) — знаўца грэцкай мовы (яго дапаможнікі па гэтай старажытнай мове выкарыстоўваліся ў Брэсцкай прагімназіі), наогул апісваецца як чалавек высокіх маральных прынцыпаў і духоўных якасцяў. Бацька Кастусь Тарановіч, пры якім уласна і будаваўся храм. Б. Уладзімір Філосаф, які праславіўся на ніве духоўнай паэзіі. Зразумела, нашчадкі застануцца ўдзячныя самаму Льву Сямёнавічу Паеўскаму, плённа які папрацаваў святару-краязнаўцу. Старэйшае пакаленне памятае нялёгкую службу пры храме б. Аляксея Струмені ў багаборніцкія савецкія часы, які здолеў захаваць і падхарашыць храм.

Сёння, наведаўшы храм, можна ўбачыць шмат цікавага, бо шматлікае ў яго строі і архітэктуры распавядуць пра гісторыю Каменеччыны, жыцці людзей і працы прыходу. Напрыклад, мясцоваму мастаку Міхасю Максімавічу атрымалася аднавіць Камянец-Літоўскі абраз Цудатворнай Боскай Маткай. Апроч гэтага мастак напісаў абраз вялебнага пакутніка Макария, ігумена Камянецкага, Пінскага, Овручского, архімандрыта Каневского, цудатворца Переяславского. На царкоўным узгорку знаходзяцца магілы святароў якія служылі пры царкве. Гэтак жа маецца бібліятэка і Царкоўная Нядзельная школа.