Гарадзішча старажытнага Турава

Гарадзішча старажытнага Турава – адзін з найважнейшых археалагічных помнікаў Беларусі, звязаны з гісторыяй старажытнага Турава, цэнтра Тураўскага княства. Туроў, размешчаны ў Жыткавіцкім раёне Гомельскай вобласці, знаходзіцца на маляўнічых берагах ракі Прыпяць. У Сярэднявеччы ён быў значным эканамічным і культурным цэнтрам, а таксама рэлігійным ядром Палескага рэгіёна. Менавіта тут у XI–XII стагоддзях фарміравалася Тураўская епархія – адзін з першых духоўных цэнтраў усходніх славян.

Гарадзішча ўяўляе сабой рэшткі ўмацаванага сярэднявечнага горада, які ўключаў дзядзінец (княжацкі замак) і акольны горад (пасад). Сёння гэта археалагічная зона, дзе можна ўбачыць сляды старажытных пабудоў, абаронных збудаванняў і культавых аб'ектаў. Гарадзішча ўключана ў Дзяржаўны спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў Рэспублікі Беларусь і штогод прыцягвае даследчыкаў і турыстаў, якія цікавяцца гісторыяй Старажытнай Русі.

Гісторыя стварэння

Першае згадванне Турава змяшчаецца ў «Аповесці мінулых гадоў» пад 980 годам, калі горад быў цэнтрам Тураўскага княства. Яго заснавальнік, князь Тур, даў назву гораду і стаў родапачынальнікам дынастыі. Туроў адыгрываў важную ролю ў палітычным жыцці ўсходніх славян, сапернічаючы з Полацкам і Кіевам.

Археалагічныя даследаванні паказалі, што ўжо ў X стагоддзі Туроў быў буйным горадам з развітым рамяством. Ён меў магутныя драўляныя і земляныя ўмацаванні, а пазней – каменны замак. У XII–XIII стагоддзях тут знаходзілася адна з найбуйнейшых княжацкіх рэзідэнцый рэгіёна.

Галоўнае абарончае збудаванне – Тураўская вежа – была пабудавана ў XIII стагоддзі і адносілася да тыпу валынскіх вежаў (па аналогіі з Камянецкай вежай). Яна мела круглую форму (дыяметрам 18–19 метраў) і некалькі баявых ярусаў. У 1830 годзе вежа была разабрана, але яе фундамент і асобныя элементы былі выяўлены падчас раскопак.

Дзядзінец быў аддзелены ад акольнага горада роўм, запоўненым вадой да 1925 года. Сам акольны горад займаў каля 1,5 га і ўзвышаўся над мясцовасцю на 5–6 метраў. Тут знаходзіліся жылыя і гаспадарчыя пабудовы, майстэрні рамеснікаў і гандлёвыя рады.

Падчас раскопак былі знойдзены шматлікія артэфакты, якія сведчаць аб развіцці рамёстваў:

• фрагменты керамічнага посуду,
• інструменты і зброя,
• прадметы ювелірнага мастацтва,
• вырабы з косці, дрэва і металу.

Асаблівую цікавасць уяўляюць выяўленыя тураўскія крыжы, фрагменты амфар, якія сведчаць аб гандлёвых сувязях горада з Паўночным Прычарнамор'ем, а таксама рэшткі язычніцкага капішча X стагоддзя і хрысціянскага храма XII стагоддзя.

Сучасны стан

Сёння гарадзішча старажытнага Турава з'яўляецца археалагічным аб'ектам, адкрытым для наведвання. Тут захаваліся рэшткі княжацкага замка, сярэднявечных пабудоў, храмавых збудаванняў і абарончых умацаванняў.

На тэрыторыі гарадзішча можна ўбачыць:

• руіны храма XII стагоддзя (магчыма, разбуранага землятрусам у XIII стагоддзі),
• саркафагі з шыферных пліт, у якіх былі пахаваныя знатныя жыхары старажытнага Турава,
• каменны барэльеф з выявай лучніка, які лічыцца адным з рэдкіх узораў сярэднявечнай скульптуры,
• месца раскопак Тураўскай вежы, дзе можна ўявіць маштабы сярэднявечнай крэпасці,
• абарончы вал і рвы, якія абазначаюць межы старажытнага горада.

Некаторыя знаходкі экспануюцца ў Тураўскім краязнаўчым музеі, а таксама ў Нацыянальным гістарычным музеі Беларусі.

Экскурсіі з аглядам гарадзішча

Гарадзішча старажытнага Турава з'яўляецца важным пунктам маршруту экскурсій па Беларусі. Гэта месца можна наведаць у рамках экскурсіі з Мінска, якая дазволіць акунуцца ў гісторыю аднаго з найстаражытных гарадоў краіны.

У праграму экскурсіі можа ўваходзіць:

• наведванне гарадзішча, дзе можна ўбачыць руіны храмаў, княжацкіх пабудоў і абаронных умацаванняў,
• знаёмства з тураўскімі крыжамі – унікальнымі артэфактамі праваслаўнай культуры,
• экскурсія ў Тураўскі краязнаўчы музей, дзе прадстаўлены старажытныя артэфакты, выяўленыя падчас раскопак,
• шпацыр па маляўнічых набярэжных Прыпяці, адкуль адкрываецца захапляльны від на старажытныя землі Тураўскага княства.

Падчас экскурсіі можна даведацца пра гісторыю гарада, яго значэнне ў сярэднявечнай Русі, архітэктурныя асаблівасці старажытных пабудоў і культуру яго жыхароў. Туроў – гэта не толькі гістарычная спадчына, але і маляўнічы куток Палесся, дзе можна атрымаць асалоду ад прыроды і атмасферы даўніны.

Забраніраваць экскурсію з аглядам гарадзішча можна на нашым сайце. Гэта выдатная магчымасць наведаць адно з самых значных гістарычных месцаў Беларусі і дакрануцца да шматвяковай спадчыны Тураўскага княства.