Вілейка

Вілейка - адміністрацыйны цэнтр Вілейскага раёна Мінскай вобласці. Горад размешчаны на беразе ракі Вілія, непадалёк ад аднайменнага вадасховішча ў 97 км ад Мінска і ў 111 км ад мяжы з Літвой. Вілейка злучана аўтамабільнымі дарогамі з Мінскам, Маладзечна, Смаргонню, Мядзелам і Докшыцамі. Таксама праз горад праходзіць чыгунка Маладзечна - Полацк.

Першыя людзі на тэрыторыі Вілейскага раёна з'явіліся яшчэ 5 тыс. Гадоў таму. У X-XIII стст. на тэрыторыі раёна праходзіла своеасаблівая мяжа паміж балтыйскімі плямёнамі і Полацкім княствам. Першае пісьмовае згадванне аб Вілейцы датуецца 1460 г. Да XVII ст. селішча насіла назву Стары Куранец. У 1793 г. у выніку Другога падзелу Рэчы Паспалітай Вілейка ўвайшла ў склад Расійскай імперыі. Асноўнымі заняткамі жыхароў горада з'яўляліся земляробства і рачное суднаходства. Па Віліі і далей па Нёмане ў Еўропу вывозілі лес і прадукты земляробства. Штогод у Вілейцы праводзіліся буйныя гандлёвыя кірмашы. Аб'ёмы гандлю на гарадскіх кірмашах пачалі спадаць толькі да канца XIX ст.

У пачатку XIX стагоддзя горад падвергнуўся страшнаму пажару, таксама разбурэнням, нанесеным Вілейцы падчас вайны 1812 г. Пасля чаго ў горадзе была праведзена маштабная рэканструкцыя і цалкам заменена старая забудова. У канца XIX ст. у горадзе пражывала каля 3500 чалавек, большая частка з якіх былі габрэямі. Падчас Першай сусветнай вайны (1914-1918 гг.) У 1915 г. Вялейка была некаторы час акупавана нямецкімі войскамі. Зноў германская армія заняла горад у 1918 г. У выніку Рыжскага мірнага дагавору 1921 г. Вілейка, як частка Заходняй Беларусі, увайшла ў склад Польшчы, дзе знаходзілася да восені 1939 г. З восені 1939 года горад увайшоў у склад БССР. У гады Вялікай Айчыннай вайны Вілейскі раён быў акупаваны нямецка-фашысцкімі захопнікамі. За гэты час гітлераўцамі было знішчана каля 15 000 чалавек.

Сёння Вілейка - гэта сучасны раённы цэнтр, у якім функцыянуюць шматлікія адукацыйныя і культурныя ўстановы, выходзяць два друкаваных выдання і працуе мясцовы навінавы інтэрнэт-партал.

Вілейка - цікавы рэгіён з багатым турыстычным патэнцыялам. У наваколлі горада пракладзена некалькі экскурсійных маршрутаў. Таксама праз Вілейку праходзіць водная экспедыцыя «Шляхам Тышкевіча», прысвечаная экспедыцыі графа Канстанціна Тышкевіча па Вілейскім раёне. Штогод у мерапрыемстве прымаюць удзел гісторыкі, краязнаўцы і турысты. У самім горадзе таксама маецца некалькі славутасцяў. Напрыклад, царква Св. Марыі Егіпецкай - помнік рэтраспектыўна-рускага стылю, узведзены ў 1816 г.

Недалёка ад берагоў Віліі стаіць Крыжаўзвіжанскі касцёл - помнік архітэктуры неараманскага стылю з рысамі неаготыкі, пабудаваны ў пачатку ХХ стагоддзя. Таксама ў горадзе дзейнічае краязнаўчы музей, экспазіцыя якога адлюстроўвае гісторыю і культуру Вілейскага краю ад старажытных часоў да другой паловы ХХ стагоддзя. Недалёка ад Вілейкі, у вёсцы Заброддзе створаны ўнікальны аднайменны музей пад адкрытым небам, дзе сабраны экспанаты даўніны, адраджаецца памяць пра падзеі мінулых дзён і захаваны сведчанні Першай Сусветнай вайны. Самым прыгожым і вялікім экспанатам у гэтым унікальным музеі з'яўляецца адноўленая ў 2003 г. Барысаглебская капліца. Таксама на тэрыторыі музея пад адкрытым небам сабрана шырокая калекцыя савецкай рэтратэхнікі.