Стаўбцы

Стоўбцы - адміністрацыйны цэнтр Стаўбцоўскага раёна Мінскай вобласці. Горад размешчаны на рацэ Нёман у 67 км ад Мінска. Дзякуючы свайму выгоднаму геаграфічнаму становішчу Стоўбцы маюць добрыя транспартныя зносіны з іншымі гарадамі краіны. Праз горад праходзяць аўтамабільныя дарогі Р2/Е85 (Стоўбцы - Івацэвічы - Кобрын), Р54 (Пяршаі - Івянец - Нясвіж) і Р64 (Стоўбцы - Мір). У Стоўбцах таксама знаходзіцца аднайменная чыгуначная станцыя на лініі Мінск - Брэст. З аўтавакзала ў Стоўбцах выконваюцца рэгулярныя рэйсы на Мінск, Баранавічы, Навагрудак, Клецк, Нясвіж, Карэлічы.

Афіцыйнай датай заснавання Стаўбцоў лічыцца 20 лютага 1593 г. Напачатку XVII ст. Стоўбцы знаходзіліся ў валоданні А. Слушкі, які ў 1623 г. заснаваў тут касцёл, а ў 1639 г. - манастыр дамініканцаў. Падчас вайны Расіі з Рэччу Паспалітай у 1655 г. мястэчка было разрабавана і спалена. Стоўбцам таксама давялося аднаўляцца пасля разбуральнай Паўночнай вайны 1700-1721 гг. Напачатку XVIII ст. мястэчка перайшло ва ўласнасць С. Дэнгофа. З 1728 г. Стоўбцы прыналежалі Чартарыйскім і сталі цэнтрам графства. У 1729 г. мястэчка атрымала Магдэбургскае права.

Пасля другога падзелу Рэчы Паспалітай у 1793 г. Стоўбцы ўвайшлі ў склад Расійскай імперыі. У XIX ст. тут знаходзілася адна з самых галоўных прыстаняў на Нёмане. Падчас Айчыннай войны 1812 г. французскія войскі моцна разарылі горад. У 1831 г. Стоўбцы былі канфіскаваны ў карысць дзяржавы ў Чартарыйскіх, якія падтрымалі паўстанне 1830-31 гг. У 1871 г. у 2 км ад Стаўбцоў на Маскоўска-Брэсцкай чыгуначнай лініі адкрылася аднайменная чыгуначная станцыя. Пасля пракладкі чыгункі рачны гандаль пачаў прыходзіць у заняпад і насельніцтва пачало прыстасоўвацца да новых эканамічных умоў. У канцы XIX сь. у Стоўбцах дзейнічалі запалкавая фабрыка, лесапільны і смалакурны заводы.

У 1921-1939 гг. паводле Рыжскай мірнай дамовы Стоўбцы ўваходзілі ў склад міжваеннай Польскай Рэспублікі. У 1939 г. Стоўбцы ўвайшлі ў склад БССР, дзе 15 студзеня 1940 г. сталі цэнтрам раёна. Падчас Вялікай Айчыннай вайны з 28 чэрвеня 1941 да 2 ліпеня 1944 гг. горад знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй.

Нягледзячы на свае памеры, Стоўбцы з'яўляюцца вельмі маляўнічым горадам рэспублікі з багатай і насычанай гісторыяй, чые ўраджэнцы пакінулі значны след у гісторыі Беларусі.

Галоўнай манументальнай пабудовай горада з'яўляецца царква Святой Ганны, якая добра віднеецца са шматлікіх вуліц цэнтральнай часткі горада. Царква была пабудавана ў 1825 г. на ўзгорку ў відзе бязвежавага аднанефнага храма з фасадамі.

У горадзе таксама захаваліся радавая забудова з гандлёвымі шэрагамі (XIX - 1-ой палове XX стст.), будынак сінагогі (1886 г.) і яўрэйскія могілкі (1795 г.). Асаблівай увагі заслугоўвае будынак чыгуначнага вакзала 1-ой паловы XX ст.

Мемарыяльны музей-сядзіба Якуба Коласа «Акінчыцы» — галоўная славутасць горада. Сядзіба знаходзіцца на самай ускраіне Стаўбцоў у былой вёсцы Акінчыцы. У 1881 - 1883 гг. тут жыла сям'я Міцкевічаў. У хаце, дзе нарадзіўся легендарны беларускі паэт, сёння, размяшчаецца музей. Сярод іншых дзеячаў культуры, якія жылі і дзеялі ў Стоўбцах і раёне варта адзначыць польскага паэта Ўладзіслава Сыракомлю, Вінцэся Каратынскага, Адама Плуга, пісьменніка Каруся Каганца, дзеяча нацыянальнага адраджэння Юрыя Сабалеўскага.

Таксама ў Стоўбцах знаходзіцца магіла славутага лётчыка А.М.Касценчыка , які ваяваў на франтах Першай Сусветнай і Грамадзянскай войнаў.