Бешанковічы

Бешанковічы - адміністрацыйны цэнтр Бешанковіцкага раёна Віцебскай вобласці. Пасёлак заснаваны на берагах Заходняй Дзвіны. Бешанковічы размешчаны ў 51 км ад Віцебска, у 83 км ад Полацка і ў 211 км ад Мінска. Бешанковічы з'яўляюцца буйным аўтамабільным вузлом. Пасёлак звязаны дарогамі з Віцебскам, Шуміліна, Уллай, Лепелем, Чашнікамі і Сянно.

Першае пісьмовае згадванне аб Бешанковічах датуецца 1447 г., або 1460 г. (у залежнасці ад крыніцы). Навукоўцы мяркуюць, што праз мястэчка па Заходняй Дзвіне праходзіў знакаміты гандлёвы шлях «з варагаў у грэкі». Прыблізна ў 1490 г. вялікі князь літоўскі Казімір Ягелончык падарыў маёнтак Бешанковічы ў нашчадкавае валоданне князю Сакалінскаму. Бешанковічы з'яўляліся вотчынай князёў Друцкіх-Сакалінскіх на працягу больш чым 100 гадоў. Да 1504 г. Бешанковічы ўваходзілі ў склад Полацкага княства, а пасля гэтай даты ў склад Вялікага княства Літоўскага.

З пачатку XVII стагоддзя ў Бешанковічы пачалі масава перасяляцца яўрэі, якія пасля склалі большую частку насельніцтва вёскі. У 1630 г. Бешанковічы купляе віленскі ваявода Леў Сапега, пры якім пачынаецца актыўнае развіццё: вёска атрымлівае статус мястэчка, а ў Бешанковічах пачынаюць ўзводзіцца мураваныя дамы. У XVII ст. у мястэчку была пабудавана адна з найбуйнейшых прыстаняў на Заходняй Дзвіне, што патэлефанавала адпраўляць тавары па рацэ ў Рыгу і назад. У Бешанковічах штогод праходзілі два буйных кірмаша, на якія з'язджалася да 5000 чалавек як з тэрыторыі сучаснай Беларусі, так і з Расіі і Заходняй Еўропы. У канцы стагоддзя мястэчка пераходзіць ва ўласнасць роду Агінскіх.

Падчас Паўночнай вайны (1700-1721 гг.) У 1708 г. у Бешанковічах кватараваліся войскі Пятра I. Расійскі цар тройчы наведваў Бешанковічы. У выніку Першага падзелу Рэчы Паспалітай 1772 г. задзвінская частка горада адышла да Расійскай імперыі. Астатняя частка горада канчаткова ўвайшла ў склад Расіі ў 1793 г. пасля Другога падзелу. У 1783 годзе ўладальнікамі Бешанковічаў (па левай частцы Заходняй Дзвіны) становяцца Храптовічы, якія валодалі мястэчкам да пачатку XX стагоддзя.

Падчас вайны 1812 г. у Бешанковічах размяшчалася французская армія і штаб Напалеона. Акрамя гэтага, у ваколіцах мястэчка адбылося некалькі сутыкненняў паміж французскімі войскамі пад камандаваннем маршала Мюрата і рускай арміяй Барклая дэ Толі. Ад французаў Бешанковічы былі вызваленыя 20 кастрычніка 1812 г.

У другой палове XIX стагоддзя Бешанковічы былі ўжо даволі буйным і развітым горадам. У мястэчку функцыянавалі народная вучэльня, два гарбарні, а таксама бровар, заснаваны яшчэ ў 1780 годзе М.Огінскім. Гэты бровар лічыўся самым старым на тэрыторыі Беларусі. Галоўныя вуліцы горада былі брукаванымі, а па Заходняй Дзвіне праз Бешанковічы з Улы ў Віцебск рэгулярна хадзілі параходы. Большую частку насельніцтва горада складалі габрэі. Да канца XIX стагоддзя ў Бешанковічах налічвалася пяць сінагог і дзейнічала габрэйскае народнае вучылішча.

26 лістапада 1917 г. у Бешанковічах была ўсталявана савецкая ўлада. У 1924 г. быў утвораны Бешанковіцкі раён, а 1938 г. мястэчка атрымала статус гарадскога пасёлка. У перыяд Вялікай Айчыннай вайны Бешанковічы былі акупаваны нямецкімі войскамі з 6 ліпеня 1941 г. на працягу трох гадоў. За гэты час пасёлак быў амаль цалкам разбураны. Падчас акупацыі фашысты стварылі ў Бешанковічах габрэйскае гета, у якім за час яго існавання загінула каля 3000 чалавек. Ад гітлераўцаў Бешанковічы былі вызваленыя 25 чэрвеня 1944 г. войскамі 1-га Прыбалтыйскага фронту.

Сёння Бешанковічы - гэта сучасны раённы цэнтр з развітай прамысловай вытворчасцю. Акрамя заводаў у пасёлку функцыянуюць установы адукацыі і культуры, выходзіць з друку раённая газета, маюцца аўтавакзал і гасцініца.

У цэнтры гарадскога пасёлка захаваўся Палацава-паркавы ансамбль Храптовічаў - апошніх уладальнікаў Бешанковічаў. Палацава-паркавы ансамбль з'яўляецца помнікам архітэктуры эпохі ранняга класіцызму. Комплекс узведзены ў канцы XVII - другой палове XIX стст. Будаўніцтва комплексу было пачата яшчэ пры Агінскіх. Архітэктурны ансамбль складаецца з палаца, гаспадарчых пабудоў і парку з вадаёмам.

Недалёка ад берага Заходняй Дзвіны размешчана Свята-Ільінская царква - помнік архітэктуры рэтраспектыўна-рускага стылю 1870 г. пабудовы. Храм адметны тым, што ў ім захоўваюцца ўнікальныя іконы XVII-XIX стст. «Прападобная Еўфрасіння Полацкая», «Тайная вячэра», «Маці Божая Казанская», «Архангел Міхаіл».

У Бешанковічах ёсць уласны краязнаўчы музей. Экспазіцыя якога прысвечана гісторыі Бешанковіцкага раёна: падзеям 1917 года, грамадзянскай вайны, пасляваеннага аднаўленчага перыяду. Асноўнае месца ў музеі адведзена падзелу, прысвечанаму Вялікай Айчыннай вайне: абарончым баям ўлетку 1941 года, стварэнню і дзейнасці падпольных арганізацый і партызанскага руху, вызваленні Бешанковіцкага раёна ў 1944 годзе.

Наведаць Бешанковічы можна па дарозе ў Віцебск ці Полацк.