Радашковічы

Радашковічы - гарадскі пасёлак на тэрыторыі Маладзечанскага раёна Мінскай вобласці, які знаходзіцца прыкладна на сярэдзіне шляху аўтамабільнай трасы Р28 Мінск-Маладзечна ў 35 км ад Мінска. Прыкладна ў 12 км у вёсцы Петрышкі знаходзіцца аднайменная чыгуначная станцыя Радашковічы.
Г.п. Радашковічы размешчаны на ўскраіне Мінскага ўзвышша, дзе праходзіць водападзел паміж Чорным і Балтыйскім морам, тут праходзіць галоўны канал Вілейска-Мінскай воднай сістэмы. Радашковічы паўсталі на месцы зліцця рэк Вязынка і Гуйка з Рыбчанкай, утвараючы маляўнічыя пейзажы з густымі лясамі, якія акружаюць пасёлак.

Не гледзячы на тое, што сёння Радашковічы - гэта толькі гарадскі пасёлак Маладзечанскага раёна, калісьці ён быў сапраўдным горадам з правам на самакіраванне і ўласным гербам. За доўгую гісторыю ў ліку ўладальнікаў Радашковічаў знакамітыя прозвішчы - князь Васіль Міхайлавіч Вярэйскі (праўнук Дзмітрыя Данскога), віленскі ваявода Альбрэхт Гаштольд, каралева польская Бона Сфорца і магнаты з роду Глебавічы, Масальскія, Агінскія, Радзівілы.

Упершыню ў пісьмовых крыніцах Радашковічы згадваюцца ў 1447 г., калі тут было вырашана пабудаваць буйны драўляны касцёл у гонар Святой Тройцы. У XVI стагоддзі тут быў пабудаваны драўляны замак з чатырма вежамі па перыметры і пятай унутры самога замкавага двара. Замак «накшталт карабля» быў акружаны вадой і меў падвесны мост. Замак належаў каралю польскаму і вялікаму князю літоўскаму Жыгімонту II Аўгусту, які, аднак, так сюды і не прыбыў. Ужо ў 1549 г. Радашковічы атрымалі статус горада, а праз дваццаць гадоў ім было падаравана Магдэбургскае права.

У час Паўночнай вайны ў 1708 г. у Радашковічах размяшчалася армія шведскага караля Карла XII, якая пазней рушыла на Мінск.
У 1792 г. кароль Станіслаў Аўгуст падараваў Радашковічам герб - выява хрысціянскага пакутніка Св. Стэфана на срэбным полі.
Страціў сваё значэнне горад пасля падзелу Рэчы Паспалітай у 1793 г. У складзе Расійскай імперыі Радашковічы сталі звычайным пасрэдным горадам Вілейскага павета, а пазней цэнтрам воласці Віленскай губерні.

У часы паўстанняў 30-ых і 60-ых гг. XIX стагоддзя ў ваколіцах Радашковічаў разгарнуліся бітвы паўстанцаў з царскімі войскамі. У гады Першай сусветнай вайны ў Радашковічах размяшчалася прыфрантавая база расійскіх войскаў, паселішча перанесла нямецкую і польскую акупацыю.
У складзе Польшчы роля Радашковічаў значна ўзрасла, горад выконваў прыгранічныя функцыі, а пазней стаў адным з галоўных цэнтраў беларускага нацыянальнага Адраджэння. Тут у 1921 г. была створана адна з першых у Заходняй Беларусі арганізацый Таварыства Беларускай школы, дзе навучаўся народны паэт Беларусі Максім Танк. У перыяд з 1920 па 1930 г. тут працавала мастацкая студыя скульптара, мастака і этнографа Язэпа Драздовіча. У 1913 г. у будынку пажарнай каманды ў Радашковічах была пастаўлены знакаміты твор Янкі Купала «Паўлінка», пры якім ён сам прысутнічаў.
У часы Вялікай Айчыннай вайны пад Радашковічамі адважныя лётчыкі Аляксандр Маслаў, Мікалай Гастэла і старэйшы лейтэнант Ісаак Прэсайзэн здзейснілі вогненныя тараны фашысцкай арміі.

За амаль 600-гадовую гісторыю Радашковічы былі сведкамі не толькі асобных важных гістарычных падзей, але і розных эпох, кожная з якіх пакінула свой след у памяці. Наведаць Радашковічы і яго славутасці - выдатная ідэя нават для падарожжа выхаднога дня, бо блізкасць да Мінска дазваляе хутка і зручна дабрацца да гэтага цэнтру беларускага культурнага Адраджэння пачатку ХХ стагоддзя.

Яшчэ на пад'ездзе да гарадскога пасёлка з трасы Мінск-Маладзечна віднеюцца вежы беласнежнага Траецкага касцёла. Аднак, гэта не той касцёл Святой Тройцы XV стагоддзя, новы храм у стылі класіцызму быў пабудаваны на яго месцы ў 1855-1859 гг. Менавіта ў гэтым касцёл у 1882 г. быў ахрышчаны выдатны класік беларускай літаратуры Янка Купала (сапраўднае імя - Іван Дамінікавіч Луцэвіч).

На старых могілках часткова захавалася і пазней была адрэстаўраваная невялікая капліца Святого Яна Непамука, якая падзяляе яго на каталіцкую і праваслаўную часткі. Будаўніцтва капліцы было пачата ў 1863 годзе для пахавання прадстаўніка шляхецкага роду Валадковічаў. Цікавыя і самі могілкі, тут можна знайсці пахаванні важных у гісторыі краю людзей - жонкі Браніслава Тарашкевіча, удзельніка паўстання К.Каліноўскага Зыгмунта Чаховіча і яго жонкі, а таксама магілы польскіх жаўнераў з каменнымі крыжамі, братэрскую магілу салдат Вялікай Айчыннай вайны і помнік экіпажу капітана Аляксандра Маслава.

У Радашковічах часткова захавалася гістарычная забудова і планіроўка, якая дзякуючы пагорыстай рэльефе глядзіцца асабліва маляўніча. На адным з такіх пагоркаў узвышаецца царква Святога Іллі пачатку ХХ ст. Увагі заслугоўвае і невялікая пратэстанцкая царква, старыя габрэйскія могілкі, а таксама мемарыяльны камень беларускаму пісьменніку пад псеўданімам Ядвігін Ш. (сапраўднае імя Антон Лявіцкі).

Пра падзеі Вялікай Айчыннай вайны ў раёне Радашковічаў нагадваюць шматлікія помнікі і мемарыялы, важнейшых з іх - мемарыял бессмяротнаму подзвігу экіпажа Мікалая Гастэлы на ўездзе ў гарадскі пасёлак, які ў 1941 г. гераічна накіраваў свой падбіты самалёт на нямецкую калону з баявой тэхнікай. Толькі праз 10 гадоў высветлілі, што гэта быў зусім не самалёт Гастэлы, а капітана Аляксандра Маслава. Тым не менш каля дарогі так і каштуе 9-метровая стэла з бюстам Мікалая Гастэлы. Таксама каля павароту на Радашковіцкі керамічны завод размешчаны помнік экіпажу Прэсайзэна.

Прыязджаючы ў Радашковічы абавязкова варта наведаць завод «Белмастацкерамiка», дзе гасцям не толькі пакажуць увесь працэс вырабу керамікі, але таксама дадуць магчымасць паўдзельнічаць у лепцы з гліны. У адкрытым пры заводзе Музее прадстаўлены ўсе віды керамікі, якую вырабляе завод, а таксама сувенірная прадукцыя - вазы, гаршкі, наборы посуду, чайныя сервізы і іншае. Наведаць завод можна ў рамках экскурсіі Заслаўе - Радашковічы (завод керамікі).

Варта адзначыць, што ў 8 км ад Радашковічаў знаходзіцца Мемарыяльны запаведнік «Вязынка», дзе нарадзіўся беларускі паэт, драматург і публіцыст Янка Купала. Акрамя пазнавальных маршрутаў, па якіх могуць адправіцца вандроўцы, у ваколіцах Радашковічаў гасцей прымаюць аздараўленчыя арганізацыі - санаторый «Сасновы бор» і дзіцячы санаторый «Волат».