Шчучын

Шчучын - адміністрацыйны цэнтр аднайменнага раёна ў Гродзенскай вобласці. Праз горад праходзіць аўтамабільная дарога Р51 (Вострына - Шчучын - Ваўкавыск). У некалькіх кіламетрах ад горада праходзіць чыгуначная галінка Ліда – Гродна. Адлегласць да г. Мінска складае 218 км, да г. Гродна - 67,6 км.

Першае пісьмовае згадванне пра Шчучын у пісьмовых крыніцах датуецца 1487 г., але годам заснавання прынята лічыць 1517 г., калі ў Шчучыне пабудавалі касцёл Святога апостала Якава. Населены пункт па чарзе прыналежаў шляхецкім родам Кучукаў, Кішкам, Радзівілам, Давойнам, Лімонтам. Пры Радзівілах у Шчучыне актыўна развівалася сельская гаспадарка, рамёствы, гандаль. Падчас вайны Расіі з Рэччу Паспалітай (1654-1667 гг.) і Паўночнай вайны (1700-1721 гг.) населены пункт моцна пацярпеў. У 1718 г. ў мястэчку пасяліліся 15 манахаў-піяраў, а ў 1726 г. было прынята рашэнне пра стварэнне ў Шчучыне манастыра і калегіума піяраў. У 1742 г. у мястэчку былі заснаваны канвент сясцёр міласэрнасці і шпіталь. У 1761 г. Шчучыну было падаравана Магдэбургскае права і зацверджан герб горада. У XVII ст. мястэчкам валодалі Сцыпіёны, Друцкія-Любецкія.

Пасля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай у 1795 г. Шчучын увайшоў у склад Расійскай імперыі. У 20-30ых гадах XIX ст. ў горадзе пабудавалі касцёл Святой Тэрэзы, царкву Святога Міхіла, будынак пошты, гасціная хата, гандлёвыя флігелі, крамы. Пасля падаўлення вызваленчага паўстання ў 1832 г. расійскія ўлады зачынілі школу разам з іншымі піярскімі навучальнымі ўстановамі. У 1888 г. князі Друцкія-Любецкія адкрылі ўласны дрэваапрацоўчы завод. У Першую сусветную вайну ў жніўні 1915 г. Шчучын занялі нямецкія войскі, які вывезлі дрэваапрацоўчы завод у Нямеччыну. 1 студзеня 1919 г. населены пункт увайшоў у склад БССР. Па Рыжскай мірнай дамове 1921 г. горад апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі. У 1931 г. Шчучын атрымаў статус горада, у самым горадзе у гэты час працавалі лякарня, настаўніцкая семінарыя і пошта. Пасля вяртання ў склад БССР у 1939 г. Шчучын пазбавіўся статусу горада. Падчас Вялікай Айчыннай вайны з 25 чэрвеня 1941 да 13 ліпеня 1944 гг. Шчучын знаходзіўся пад нямецкай акупацыяй і ў горадзе існавала яўрэйскае гета. Значную ролю ў гісторыі Шчучына граў засакрэчаны аэрадром, які з'явіўся зблізку горада ў 1954 г. 31 жніўня 1962 г. Шчучын ізноў атрымаў статус горада.

Шчучын - горад са шматвяковай гісторыяй, адзін з гістарычных цэнтраў асветы і навукі на тэрыторыі Беларусі. Да нашага часу тут захаваліся мноства культавых збудаванняў, помнікаў архітэктуры і забудова XIX ст. На ўездзе ў Шчучын турыстаў сустракае самалёт МІГ-25, які нагадвае пра існавалы ў горадзе ў савецкі час засакрэчаны ваенны аэрадром. У якасці даніны хвалебнаму авіяцыйнаму мінуламу горада, у Шчучыне праводзяць авіяцыйныя фестывалі, а на былым ваенным аэрадроме развіваецца малая лёгкаматорная авіяцыя. На цэнтральным пляцы захавалася гістарычная забудова XIX ст., а ў цэнтры горада размешчаны старадаўні парк з фантанам.

Адной з галоўных славутасцей горада з'яўляецца палацава-паркавы комплекс Друцкіх-Любецкіх. Комплекс быў пабудаваны ў другой палове XVIII ст. па праекце архітэктара Тадэвуша Раствароўскага. Вакол палаца быў разьбіты рэгулярны парк і высаджаны сад. Палацава-паркавы комплекс быў адрэстаўраваны да дня беларускай пісьменнасці ў 2015 г.

На цэнтральным плошчы дапаўняюць архітэктурную кампазіцыю гістарычнага цэнтра горада размешчаныя адзін насупраць аднаго праваслаўны і каталіцкі храмы. Касцёл Святой Тэрэзы і манастыр піяраў быў збудаваны ў 1829 г. на сродкі Ксаверыя Друцкага- Любецкага. Дагэтуль у касцёле служаць манахі ордэна піяраў. Царква Святога Арханёла Міхаіла была пабудавана ў 1865 г. ў рэтраспектыўна-рускім стылі на казённыя грошы. З часу свайго заснавання храм не спыняў сваю дзейнасць і перажыў нават гады савецкай улады.

Знакам навукі і асветы на тэрыторыі Шчучына з'яўляецца піярскі калегіум, які быў заснаваны ў 1785 г. пад кіраўніцтвам вядомага біёлага Станіслава Баніфацыя Юндзіла. Пад яго кіраўніцтвам у Шчучыне таксама былі заснаваны адзін з першых на тэрыторыі Беларусі батанічных садоў і сад лекавых раслін. Іншай славутасцю горада, злучанай з адукацыяй, з'яўляецца будынак дзяржаўнай гімназіі, якая была пабудавана ў 1902 г. У розны час у будынку размяшчаліся настаўніцкая двухкласная школа, польская настаўніцкая семінарыя, гімназія і педагагічны ліцэй, сярэдняя школа. Цяпер тут функцыянуе музей адукацыі, у якім сабраны матэрыялы пра дзейнасць навучальных устаноў, якія існавалі ў Шчучыне ў XVIII–XX ст.

У даваенны перыяд на цэнтральнай плошчы існавала вежа з гадзінамі, якая была заклікана абараніць горад ад пажару, голаду і эпідэмій. У 2007 г. яна была адрэстаўравана і атрымала назву «Шчучынскага «Біг-Бэна».

У 1991 г. ў Шчучыне быў пастаўлены помнік беларускай паэтцы Алаізе Пашкевіч, больш вядомай як Цетка. Каля помніка жыхары і госці горада праводзяць літаратурныя святы, адзначаюць юбілеі паэтцы і іншыя святочныя мерапрыемствы.