Чавусы

Чавусы - адміністрацыйны цэнтр аднайменнага раёна Магілёўскай вобласці. Горад размешчаны на беразе ракі Бася - прытоку Проні. Адлегласць ад Чавус да Магілёва складае 46 км, да Мінска - 253 км, да мяжы з Расійскай Федэрацыяй - 72 км. Аўтамабільнымі дарогамі Чавусы звязаны з Магілёвам, Крычавам, Мсціславам і Чэрыкава.

Чавусы ўпершыню згадваюцца ў летапісных крыніцах яшчэ ў XVI ст. як сяло Чаўсовічы. У 1560 г. вялікі князь Жыгімонт Аўгуст падарыў сяло Васілю Неміровічу - продку Няміра, які верна служыў вялікаму князю літоўскаму Вітаўту. Развіццё вёскі ішло хуткімі тэмпамі і ўжо ў 1604 г. паселішча стала горадам, а ў 1634 г. Чавусы атрымалі Магдэбургскае права і свой герб. У 1654 г. у ходзе 13-гадовай вайны Рэчы Паспалітай з Масквой рускія войскі захапілі Чавусы. Беларускім шляхціцам Кастусём Паклонскім, які служыў ў рускага цара, у горадзе быў арганізаваны казачы атрад. З цягам часу Кастусь Паклонскі пачаў весці самастойную палітыку, што не спадабалася цару. Тады шляхціц перайшоў на бок Рэчы Паспалітай, тым самым ён дапамог беларускім гарадам застацца незалежнымі ад Масквы.

Аднак, у 1772 г. у выніку Першага падзелу Рэчы Паспалітай Чавусы ўсё ж увайшлі ў склад Расійскай імперыі. Расійская імператрыца Кацярына II падарыла Чавусы графу Дзмітрыю Талстому, які зрабіў горад адной са сваіх рэзідэнцый, пабудаваў палац і заклаў парк. На жаль да нашых дзён з усяго палацава-паркавага комплексу захаваўся толькі адзін гаспадарчы будынак. У 1919 г. Чавусы ўвайшлі ў склад Гомельскай губерні РСФСР, з 1924 года - у складзе БССР, цэнтр раёна.

Сёння Чавусы - сучасны горад, у якім функцыянуюць прадпрыемствы па вытворчасці малочнай прадукцыі, будаўнічых матэрыялаў, апрацоўцы лёну, працуюць ўстановы адукацыі і культуры, гасцініца.

Наведаць Чавусы можна падчас адпачынку ў хаце паляўнічыга Ля Прони/La Proni, які знаходзіцца ў Чавускім раёне. У самім горадзе функцыянуе гісторыка-краязнаўчы музей, экспазіцыя якога распавядае пра гісторыю Чавускага раёна ад старажытнасці да нашых дзён.