Нацыянальны гістарычны музей Рэспублікі Беларусь

Дзейнасць Нацыянальнага гістарычнага музея Рэспублікі Беларусь цесна звязана з працэсамі станаўлення айчыннай музейнай справы ў пачатку ХХ ст. У 1906 г. быў прыняты закон, які дае губернскім уладам права сцвярджаць статуты новых недзяржаўных устаноў. Гэта прывяло да ўзнікнення ў гарадах архіўных камісій, таварыстваў аматараў прыродазнаўства, этнаграфіі і археалогіі. Царкоўна-археалагічныя грамадства існавалі ва ўсіх губернскіх гарадах Беларусі. У прыватнасці, у Мінску царкоўна-археалагічны камітэт быў створаны ў 1908 г. Па яго ініцыятыве і ў сувязі з правядзеннем мерапрыемстваў, прысвечаных памяці князя Канстанціна Астрожскага, у тым жа годзе быў адкрыты Мінскі царкоўны гісторыка-археалагічны музей, які займаўся зборам царкоўных старажытнасцяў. Царкоўны музей стаў правобразам будучых музеяў краіны, а прадметы з яго калекцый сёння захоўваюцца ў зборах беларускіх музеяў. Што тычыцца пытанняў пераемнасці Нацыянальнага гістарычнага музея Рэспублікі Беларусь, на карысць гэтага той факт, што шэраг матэрыялаў музейнага збору, у прыватнасці, абразы, фатаграфіі, творы друкаванай графікі, дакументы маюць паходжанне з Мінскага царкоўнага гісторыка-археалагічнага музея. У 1919 г. Народны камісарыят асветы прыняў рашэнне адкрыць у Мінску першы дзяржаўны музей, які атрымаў назву Абласнога і размяшчаўся ў будынку былога Дваранскага сходу. 1923 год - найважнейшы ў гісторыі музейнай справы Беларусі. Прынятая ў гэтым годзе пастанова Савета народных камісараў "Аб рэгістрацыі, прыёме на ўлік і ахове помнікаў мастацтва, мінулага, побыту і мясцовай прыроды, якія з'яўляюцца ўласнасцю устаноў і таварыстваў, а таксама прыватных асоб" стварыла прававую базу дзейнасці дзяржаўных музеяў БССР. Абласны музей быў ператвораны ў Беларускі дзяржаўны музей (БДМ). У адпаведнасці з "Палажэннем", распрацаваным музейнай камісіяй Акадэмічнага цэнтра Народнага камісарыята асветы БССР на чале з П.Харлампавічам, Беларускі дзяржаўны музей выконваў функцыі "цэнтральнай ўстановы для захоўвання прадметаў і калекцый мастацкага, гісторыка-археалагічнага і этнаграфічнага характару, якія маюць агульнарэспубліканскае і агульнанавуковае значэнні". Музей меў філіялы (аддзяленні) у Віцебску, Магілёве, Гомелі. У Беларускі ў Дзяржаўны Музей павінны былі сцякацца ўсе помнікі агульнарэспубліканскага значэнія. Перыяд 1925-1926 гг. - час інтэнсіўнага камплектавання фондаў, а таксама стварэння і адкрыцця ў 1926 г. музейнай экспазіцыі. У 1928 г., калі дырэктарам установы быў В.Ластовскій, музей быў перайменаваны ў Беларускі дзяржаўны культурна-гістарычны музей, у 1930 г. - Мінскі сацыяльна-гістарычны музей. У сувязі з дзяржаўнай палітыкай, якая прадугледжвае продаж за мяжу мастацкіх і гістарычных помнікаў з мэтай атрымання валютных сродкаў, пачынаючы з 1919 г. са збору музея былі канфіскаваныя іконы, а таксама карціны вядомых рускіх і беларускіх мастакоў. Менавіта ў гэты час са збору беларускіх музеяў зніклі гравюры А.Дюрера, фламандскія габелены, слуцкія паясы і многае іншае. З пачаткам Вялікай Айчыннай вайны калекцыі музеяў, якія знаходзіліся ў цэнтры рэспублікі, у тым ліку і былога БДМ, не паспелі эвакуіраваць - яны былі вывезены ў Нямеччыну або знішчаны. Пасляваенная гісторыя Нацыянальнага гістарычнага музея Рэспублікі Беларусь пачынаецца з 1957 года, калі Савет Міністраў Беларускай ССР прыняў пастанову аб стварэнні Беларускага дзяржаўнага гісторыка-краязнаўчага музея. У 1964г. у Мінску ствараецца Дзяржаўны музей БССР, а 2 лістападзе 1967г. адкрываецца яго першая экспазіцыя. У 1991г. Дзяржаўны музей БССР перайменаваны ў Нацыянальны музей гісторыі і культуры Беларусі. 9 верасня 2009 г. музей атрымаў новую назву - Нацыянальны гістарычны музей Рэспублікі Беларусь.

Дэманстрацыйная плошча залаў складае 1376 м2. У музеі працуюць 4 пастаянных і 4 часовых перасоўных экспазіцый. Агульная колькасць музейных прадметаў налічвае 400 тысяч адзінак захоўвання, з іх асноўны фонд складае 370 тысяч, навукова-дапаможны - 30 тысяч. Музей узнагароджаны Дыпломам 2-ступені Нацыянальнага конкурсу "Мастацтва кнігі - 2013" - ўзнагароджана выдавецтва «Тэхналогія» за кнігу Юрыя Лаўрыка "Кнігі і кніжныя зборы Куцеінскага Богаяўленскага манастыра ў Куцейна ў сярэдзіне ХVII ст.". У рамках конкурсу "Музеі Беларусі - трэцяму тысячагоддзю" - стаў пераможцам у намінацыі "Лепшая партнёрская дзейнасць", дзякуючы праектам, рэалізаваным пры падтрымцы кампаніі Japan Tobacco International і ААТ "Белзнешэканомбанк". Альбом "Рарытэты Нацыянальнага гістарычнага музея Рэспублікі Беларусь" стаў лаўрэатам у намінацыі "Лепшае музейная выданьне".

У рамках культурна-масавых мерапрыемстваў праводзяцца лекцыі "З гісторыі іканапісу (для школьнікаў 7-11 кл.)", у якой распавядаецца пра тое, як пішуцца іконы, пра іканапісныя тэхнікі, а таксама пра тое, якія выявы сустракаюцца на вобразах і што яны азначаюць. Лекцыя знаёміць слухачоў з асноўнымі іканаграфічных тыпамі вобразаў Ісуса Хрыста (Гасподзь Уседяржацель, Спас Нерукатворны і іншыя) і Маці Божай (Адзігітрыя, Оранта і інш.) Лекцыя суправаджаецца паказам ікон са збору музея. Лекцыя аб Беларускім народным лялечным тэатры "Батлейка" (для школьнікаў 1-11 кл.) знаёміць школьнікаў з гісторыяй стварэння тэатра, з працай акцёра-батлеечніка і пра сакрэты стварэння лялек для спектакляў. Напрыканцы лекцыі дэманструецца класічны спектакль "Цар Ірад». Лекцыя "З гісторыі даспехаў" (для школьнікаў 3-11 кл.) распавядае пра "барацьбу" ахоўнай экіпіроўкі на працягу XVI ст. - першай палове ХХ стст.. Для нагляднасці будуць прадастаўлены разнастайныя элементы і дэталі ахоўнай экіпіроўкі са збору музея. Лекцыя "Да зорак Сусвету" (для школьнікаў 1-11 кл.) дае адказы дзецям на пытанні: "Навошта ляцець у космас? Навошта касманаўту скафандр? Што такое дом касманаўтаў і як ён абсталяваны? Што такое бязважкасць? і інш." Яны ўбачаць гідракамбінезон і наземны аварыйны запас (НАЗ), пальчаткі ад скафандра і ежу касманаўтаў, гігіенічны набор і многае іншае з таго, што перададзена ў дар музею першым беларускім касманаўтам П.І. Клімуком. Лекцыя "Як з'явіліся грошы ці Гісторыі з кішэні" (для школьнікаў 5-11 кл.) Дае адказы на пытанні: "Дзе і калі з'явіліся першыя грошы? Што такое манета? Калі і адкуль прыйшлі грошы на тэрыторыю Беларусі? і інш." Школьнікі даведаюцца аб тым, што вывучаюць такія навукі, як нумізматыка, баністыка, эканоміка, і пазнаёмяцца з іх асноўнымі паняццямі. Лекцыя суправаджаецца паказам слайдаў. Лекцыя "Слуцкія паясы і шляхецкае адзенне" (для школьнікаў 7-11 кл.) расказвае пра тое, хто заснаваў вядомую Слуцкую мануфактуру, аб тэхніцы вырабу і мастацкіх асаблівасцях паясоў, а таксама нацыянальнай шляхецкай вопратцы і спосабах нашэння паясоў. Лекцыя суправаджаецца мультымедыйнай прэзентацыяй. Лекцыя "Мінск: учора і сёння" (для школьнікаў 5-11 кл.) дзякуючы паштоўкам з выявамі старога Менску дазваляе слухачам здзейсніць невялікае гістарычнае падарожжа па вуліцах і парках горада канца ХІХ - пачатку ХХ стст. Лекцыя суправаджаецца паказам мультымедыйнай прэзентацыяй. Музейны занятак "Далёкі прадзедаў заповет" (для школьнікаў 1-2 кл.) у непасрэднай і захапляльнай атмасферы, праз гульню дазваляе атрымаць першаснае ўяўленне пра жыццё першабытнага чалавека, яго стаўленні да прыроды. Слухачы самі паспрабуюць зляпіць гаршчочак з гліны, упрыгожыць яго старадаўнім узорам, як рабілі ў даўні час іх продкі. Музейны занятак "Археалагічныя раскопкі" (для школьнікаў 4-5 кл.) прапануе на некаторы час стаць памочнікамі археолага, а дакладней - дапамагчы правесці археалагічныя раскопкі на ўяўным гарадзішчы жалезнага веку "Малышкі". Дзеці не толькі даследуюць культурныя пласты, але і вызначаюць напрамкі света, вядуць палявой дзённік, складаюць план раскопу. Музейны занятак "Сакрэты ткацкага рамяства" (для школьнікаў 4-11 кл.) знаёміць з некаторымі музейнымі прадметамі ў экспазіцыі "Старажытная Беларусь". На ўласным вопыце слухачы пазнаёмяцца са старадаўняй тэхнікай ткацтва на бердечке: саткуць паясок, які забяруць сабе на памяць. Інтэрактыўная гульня «Хто шукае, той знойдзе» разлічана на дзяцей і дарослых, сямейных наведвальнікаў - усіх тых, каму не абыякавы гісторыя, каго прыцягвае атмасфера пазнавальнай гульні, хочацца нетрадыцыйна і з карысцю правесці свой вольны час. Яна зроблена ў лепшых традыцыях інтэлектуальных квэстаў (Сутычка, Сустрэча, DozoR, Мазгавой штурм). Экспанаты падкажуць адказы, і Вы самі зробіце для сябе важныя адкрыцці. Гульня - гэта не пасіўная экскурсія, а інтэрактыўнае падарожжа па старонках гісторыі, дзе прадметы адкрываюць Вам свае таямніцы. Працягласць гульні 1 - 1,5 гадзіны. Усе культурна-масавыя мерапрыемствы праводзяцца па папярэднім запісе. У музеі можна набыць сувенірную прадукцыю: календары, паштоўкі, нататнікі, магніты і г.д.

Музей ажыццяўляе актыўную навукова-даследчую дзейнасць, арганізоўвае і праводзіць навуковыя канферэнцыі, чытанні, круглыя ​​сталы. Вынікі навукова-даследчай працы, рэстаўрацыйнай дзейнасці знаходзяць адлюстраванне ў публікацыях, музейных выданнях, прэзентацыях і інш.